بررسی ارگونومی فعالیت‌های کاربران در بخش‌های اطلاع‌رسانی کتابخانه‌های دانشگاهی: بررسی موردی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشیار، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 استادیار، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف: هدف این پژوهش بررسی ارگونومیک فعالیت‌های کاربران در بخش‌ اطلاع‌رسانی کتابخانه‌ مرکزی دانشگاه تبریز است.
روش‌شناسی: با توجه به کثرت جامعه آماری پژوهش، با استفاده از فرمول کوکران 385 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و به‌ صورت تصادفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌های پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته‌ای با مقیاس 5 درجه‌ای لیکرت استفاده و نتایج با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 تحلیل شد.
یافته‌ها: بیشترین میزان استفاده روزانه از رایانه بین 1 تا 2 ساعت بود. 7/7 درصد از مراجعه‌کنندگان دارای بیماری اسکلتی- عضلانی بودند. میانگین نمرات دانشجویان شرکت‌کننده در پژوهش از نظر متغیرهای «ارگونومی عوامل محیطی کتابخانه مرکزی»، «انطباق نگرش و بهره‌گیری کاربران با اصول ارگونومی» و «رعایت اصول ارگونومیکی شخصی» به ترتیب برابر 77/2، 06/3، 85/2 به‌دست آمد. دو متغیر «ارگونومی عوامل محیطی» و «رعایت اصول ارگونومیکی شخصی» به‌طور معنی‌داری پایین‌تر از حد متوسط و «انطباق نگرش و بهره‌گیری کاربران با اصول ارگونومی» در حد متوسط قرار دارند. ارگونومی عوامل محیطی در کاربران مرد به‌طور معنی‌داری بیشتر از کاربران زن است.
همچنین از نظر آماری تفاوت معنی‌داری بین کاربران دارای بیماری اسکلتی- عضلانی و سایرین، دانشجویان مقاطع مختلف تحصیلی و دانشجویانی با میزان متفاوت استفاده از رایانه، از نظر میزان رعایت «ارگونومی عوامل محیطی»، «انطباق نگرش و بهره‌گیری کاربران با اصول ارگونومی» و رعایت «اصول ارگونومیکی شخصی» وجود ندارد.
نتیجه‌گیری: میزان ارگونومی عوامل محیطی در بین کاربران و رعایت اصول ارگونومیکی شخصی کتابخانه مرکزی دانشگاه تبریز به‌طور معنی‌داری پایین‌تر از حد متوسط و میزان انطباق نگرش و بهره‌گیری کاربران با اصول ارگونومی در حد متوسط است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ergonomic Investigation of Information Centers Users in Academic Libraries: University of Tabriz -The Library and Documentation Center

نویسندگان [English]

  • Nasrin Afshari 1
  • Rasoul Zavaraqi 2
  • Torab Najjari 3
1 MSc. Knowledge and Information Science, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 Associate Professor, Faculty of Education and Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 Assistant Professor, Faculty of Education and Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Aim: The aim of the research was to investigate the ergonomic activities of the information center’s users in the library and documentation center of the University of Tabriz.
Methodology: Regarding the diversity of the population of the research, 385 students selected as a sample by probabilistic methods. Finally, 300 students fulfilled the questionnaire. The researcher-developed questionnaire used as a data-gathering tool and the data was analyzed by the SPSS statistical package.
Findings: Findings: The findings of the research showed that users use computers daily between 1-2 hours at most. 7.7 percent of the students had muscular and skeletal problems. The average score of environmental factors, user’s concordance and utilization of ergonomic principles, and considering personal ergonomic principles are 2.77, 3.06, and 2.85, respectively. General findings showed that the "ergonomy of environmental factors" and "considering personal ergonomic principles" are significantly lower than the average and the "user’s concordance and utilization of ergonomic principles" variable is at an average level. Findings also showed ergonomy of environmental factors of men significantly more than women.
Also "ergonomy of environmental factors", "considering personal ergonomic principles", and "user’s concordance and utilization of ergonomic principles" are not statistically significant between students with the muscular and skeletal problem and other students, as well as between variant education levels and different daily use of computers.
Conclusion: The amount of ergonomy of environmental factors, and considering personal ergonomic principles are significantly lower than average, and "user’s concordance and utilization of ergonomic principles" is at an average level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Users ergonomy
  • Academic libraries users
  • Central Library of Tabriz University
  • User health
اعلم الهدایی، م. (1381). بررسی ارگونومیکی محیط کار و آسیب‌های جسمانی ناشی از کار با رایانه در کتابداران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران.
بهرامی، ل. (1392). بررسی شرایط ارگونومیکی در کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان و آسیب‌های جسمانی ناشی از عدم رعایت اصول ارگونومی در میان کتابداران این کتابخانه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. اهواز: دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
حسینی مقدم، ش. (1380). جایگاه ارگونومی در کتابخانه‌های دانشگاهی دارای رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی شهر تهران. پایا‌ن‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی.
حیدریان، ک. (1382). بررسی ارگونومیکی ایستگاه‌های کار در واحدهای آزمایشگاهی بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه و ارتباط آن با بهره‌وری نیروی انسانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی ایران.
رستگاری، ف.؛ زارع گاوگانی، و.؛ نظری، ج.؛ اصغری جعفرآبادی، م. (1391). ارزیابی وضعیت ارگونومیکی کتابخانه‌های عمومی و نقش آن در استرس شغلی. در: اولین همایش ممیزی بالینی و ارتقای کیفیت، دانشکده بهداشت و تغذیه، دانشگاه علوم‌ پزشکی تبریز.
علی‌پور عبدلی، ح.ر.؛ سنایی نسب، ه.؛ ولی‌پور، ف.؛ سپندی، م. (1395). عوامل پیش‌بینی‌کننده وضعیت ارگونومیک کاربران رایانه براساس مدل فرانظری. پژوهش سلامت، ۱(۳): ۱۵۱-۱۵۷.
علی‌پور ندوشن، خ. (1389). نگاهی به مشکلات ارگونومیکی کتابداران در کار با رایانه. نشر کتابدار(مجله الکترونیکی)، بازیابی شده در اسفند 1396:
http://www.newdesign.ir/search.asp?id=746&rnd=753
علی‌زاده، م. (1385). بررسی عوارض و آسیب‌های جسمانی و روحی ناشی از کار در کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی.
کورانلو، م. (1386). بررسی وضعیت رعایت اصول ارگونومی در محیط کار کتابداران کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های صنعتی دولتی شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران.
کوهنورد، ب. و همکاران (1396). بررسی ارتباط بین شرایط ارگونومیکی و بهره‌وری کتابداران شاغل در کتابخانه‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد و مراکز آموزشی تحقیقاتی وابسته در سال ۱۳۹۳. بهداشت کار و ارتقاء سلامت، ۱(۱): ۶۲-۷۱.
میرحسینی، ز.؛ قلی‌زاده، ن. (1389). تعیین آسیب‌های جسمی ناشی از کار از نظر اصول ارگونومی در میان کتابداران کتابخانه‌های دانشگاه‌های دولتی شهر اصفهان. دانش‌شناسی، 3(11): 117-133.
نوری، ر.؛ حکیمی، ز.؛ مجیدفرد، ا.؛ کبیری، پ.؛ امین‌پور، ف. (۱۳۸۹). آگاهی کتابداران دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از اصول ارگونومی کار با رایانه. مدیریت اطلاعات سلامت، 7(4): 459-466.
یکتایی، ط.؛ طباطبایی قمشه، ف.؛ پیری، ل. (1391). تأثیر آموزش اصول ارگونومی ‌بر اختلالات اسکلتی و عضلانی کاربران رایانه. توانبخشی، ۱۳(۴): ۱۰۸-۱۱۶.
Adeyemi, A.O. (2010). ICT Facilities: Ergonomic Effects on Academic Library Staff. Library Philosophy and Practice (e-journal). Available at:
http://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/343/.
Chao, S.C. & Chiang, B. (2001). Planning and implementing library ergonomics programmed: Case study at Queens's college library the University of New York. The electronic library, 19(5): 327-339.
Chao, S.Y., Chang, C. & Chiang, B. (2001). Planning and implementing a library ergonomics program: Case study at Queens College Library. The Electronic Library, 19(5): 327-341.
Fisher, T. & Gibson, T. (2008). A. measure of university employees' exposure to risk factors for work-related musculoskeletal disorders. Aaohn Journal, 56(3): 107-114.
Herbert, R., Dropkin, J., Sivin, D., Doucette, J., Kellogg, L., Bardin, J., Warren, N., Kass, D. & Zoloth, S. (1997). Impact of an ergonomics program featuring adjustable chairs on upper extremity musculoskeletal symptoms among garment workers. In: Managing Ergonomics in the 1990's: A Discussion of the Science and Policy Issues Conference, Cincinnati, 12(1).
Reddy, J.V. (2015). Evaluation of Library Furniture and Anthropometric Characteristics of St. Mary’s Students for Ergonomics Design of Table and Chair. International Journal of Research Studies in Science, Engineering and Technology, 2(5): 27-32.
Timoteo-Afinidad, C.B. (2010). Workstation and workspace ergonomics in Philippine libraries: an emerging priority. Journal of Philippine Librarianship, 30(1): 21.
Voerman, G.E., Sandsjö, L., Vollenbroek-Hutten, M.M., Larsman, P., Kadefors, R., & Hermens, H.J. (2007). Effects of ambulant myofeedback training and ergonomic counseling in female computer workers with work-related neck-shoulder complaints: a randomized controlled trial. Journal of occupational rehabilitation, 17(1): 137-152.
CAPTCHA Image