پژوهش‌های تحلیل محتوا در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران بین سال‌های ۱۳۶۵-۱۳۹۷

نوع مقاله : مقاله مروری

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

هدف: هدف این پژوهش ارائه تحلیلی از تحقیقات تحلیل محتوایی انجام شده در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران بود.
روش:  پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی است که با روش تحلیل محتوا انجام شد.
یافته‌ ها: نشان داد که در بازه زمانی مورد مطالعه پژوهشگران به طور کلی ۴۴ پژوهش تحلیل محتوا منتشر شده است که از آنها، ۹ عنوان در قالب پایان‌نامه، ۳۱ عنوان در قالب مقاله، ۴ عنوان در قالب کتاب و یا بخشی از یک کتاب منتشر شده است. ۱۶ عنوان، مقاله‌ها (۱۲ عنوان مقاله‌های مجلات و ۴ عنوان مقاله‌ های همایش‌ ها)، ۱۰ عنوان پایان‌نامه‌ ها، ۱۲ عنوان کتاب‌ ها و ۶ عنوان کلیه متون حوزه را تحلیل کرده‌ اند. ۲۱ عنوان (۷/۴۷ درصد) به‌صورت چند نویسنده‌ ای و ۲۳ عنوان (۳/۵۲ عنوان) به‌صورت تک نویسنده‌ ای منتشر شده است. از نظر زمانی ۲ عنوان در دهه ۱۳۶۰، ۱۱ عنوان در دهه ۱۳۷۰، ۱۵ عنوان در دهه ۱۳۸۰ و ۱۶ عنوان در دهه ۱۳۹۰ منتشر شده‌ اند.
نتیجه‌ گیری: تحقیقات تحلیل محتوا ضمن مشخص کردن خلأهای پژوهشی، محققان را به‌سوی آن‌ها خلاء ها راهنمایی می‌کنند. علی‌ رغم کاربرد بیشتر این روش در حوزه‌های مختلف، در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی چندان مورد توجه نبوده و لازم است بیشتر مورد عنایت قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Content Analysis Researches in Knowledge and Information Science in Iran between 1980-2018

نویسندگان [English]

  • Mahdi Mohammadi 1
  • Fereshte Safari 2
1 Associated Professor, Faculty of Literature and Human Science, University of Qom, Qom, Iran
2 M. A in Knowledge and Information Science, University of Qom, Qom, Iran.
چکیده [English]

Aim: The aim of this study is to present a systematic study of content analysis research in knowledge and information science in Iran.
Methodology: This study is an applied research which was done by content analysis method.
Findings: The findings showed that during the study by researchers, a total of 44 content analysis studies were published, of which 9 titles were published in the form of dissertations, 31 titles in the form of articles, 4 titles in the form of books or part of a published book, 16 titles of articles (12 titles of magazine articles and 4 titles of conference papers), 10 titles of dissertations, 12 titles of books and 6 titles of all field texts have been analyzed. 21 titles (47.7%) have been published as multiple authors and 23 titles (52.3 titles) have been published as single authors. In terms of time, 2 titles were published in the 1360s, 11 titles in the 1990s, 15 titles in the 2000s and 16 titles in the 2010s.
Conclusion: Content analysis research, while identifying research gaps, guides researchers through those gaps. Despite the widespread use of this method in various fields, it has not received much attention in the field of knowledge and information science, and it should be given more attention to such research.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Systematic study
  • Knowledge and Information
  • Content analysis
1. احمدی لاری، ر.؛ فرزین، ف. (۱۳۷۶). بررسی مقالات کتابداری و اطلاع‌رسانی(۱۳۵۸- ۱۳۷۴). کتابداری، ۲۶-۲۷: ۳۹- ۵۱.
2. ارسطوپور، ش. (۱۳۹۴). تحلیل محتوای نشریات حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی منتشر شده در سطح ایران در سال‌های ۱۳۸۰ ۱۳۹۰. شیراز: مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری.
3. اشرفی‌ریزی، ح.؛ کاظم‌پور، ز.؛ پاپی، ا. (۱۳۸۹). بررسی میزان انتشارات ناشران تخصصی غیر دولتی در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی در سال‌های ۱۳۸۰-۱۳۸۷. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱۳(۲): ۲۹۵-۳۱۸.
4. اکرمی، ر. (۱۳۷۱). ارزیابی پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد کتابداری از نظر کاربرد روش‌های تحقیق در آن‌ها از سال ۱۳۵۵- ۱۳۷۰ در سه دانشگاه تهران، شیراز، علوم پزشکی ایران. پایان‌نامه کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: دانشکده مدیریت اطلاعات و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران.
5. امرایی، م.؛ گرایی، ا.؛ سیامکی، ص. (۱۳۹۲). گرایش موضوعی کتاب‌های تألیف و ترجمه ‌شده کتابداری و اطلاع‌رسانی طی سال‌های ۱۳۷۳ – ۱۳۸۷. مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات، ۲۴(۳): ۷۸- ۹۱.
6. آذرانفر، ج. (۱۳۸۵). تحلیل محتوای پایان‌نامه‌های رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۲، موجود در پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران. علوم و فناوری، ۲۱(۴): ۱۹- ۳۹.
7. آذرنگ، ع. (۱۳۸۰). چون‌وچرایی در باب سیاست‌های نشر کتاب. تهران: نشر کتابدار.
8. باب‌الحوائجی، ف.؛ زارعی، ع.؛ نشاط، ن.؛ حریری، ن. (۱۳۹۳). نقشه دانش علم اطلاعات و دانش‌شناسی براساس مقوله‌بندی موضوعی اصلی و فرعی. مطالعات کتابداری و علم اطلاعات، ۶(۳): ۱-۲۴.
9. باب‌الحوائجی، ف.؛ مطلبی، د.؛ حریری، ن.؛ مومنی، ف. (۱۳۹۱). تحلیل نشر کتاب ایران بین سال‌های ۱۳۵۸- ۱۳۸۷. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱(۱): ۲۴۱- ۲۶۴.
10. بیگدلی، ز.؛ ملک‌محمدی، س. (۱۳۹۶). تحلیل ویژگی‌های کتابشناختی و سیر تاریخی نشر مقالات فارسی در زمینه خدمات و منابع مرجع. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، ۳(۱): ۱-۲۶.
11. تارم، ک.؛ جبرئیلی مزرعه شادی، م.؛ دولانی، ع. (۱۳۹۵). پایش ساختاری مقالات مجلات حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی. پیاورد سلامت،۱۰(۲): ۱۶۷- ۱۸۰.
12. جمشیدی، م. (۱۳۶۶). بررسی موضوعی متون فارسی کتابداری از سال ۱۳۴۴ تا سال ۱۳۶۰. پایان‌نامه کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تهران.
13. جوان‌بخت، م.؛ یقطین، م. (۱۳۸۹). نمایانی ماهیت میان‌رشته‌ای در کتاب‌های منتشر شده در رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۷. در: مجموعه مقالات مطالعات میان‌رشته‌ای کتابداری و اطلاع‌رسانی: وضعیت موجود، چشم‌انداز مطلوب؛ سومین همایش سراسری ادکا. به کوشش نرگس نشاط، محمدجواد اشتری و پریسا پاسیار. تهران: نشر کتابدار، ص ۷۹-۹۱.
14. جوکار، ع.؛ جوان‌بخت، م. (۱۳۸۹). مطالعه کتابشناختی کتاب‌های ترجمه ‌شده در رشته علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی در فاصله سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۸۷. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱۳(۴): ۸۱-۹۹. 
15. حری، ع. (۱۳۷۹). بررسی گرایش موضوعی آثار علمی و پژوهشی رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی از آغاز تا پایان سال ۱۳۷۷.در: مجموعه مقالات همایش کاربرد و توسعه فهرست‌های رایانه‌ای در کتابخانه‌های ایران. به کوشش رحمت‌الله فتاحی. مشهد: دانشگاه فردوسی؛ تهران: مرکز اطلاع‌رسانی و خدمات علمی وزارت جهاد سازندگی، ص ۵- ۲۶. 
16. حسن‌زاده، م.؛ زندیان، ف.؛ نویدی، ف. (۱۳۹۳). بررسی سازگاری میان کتاب‌های منتشر شده در مباحث آموزشی کتابداری و اطلاع‌رسانی در مقطع کارشناسی در ایران. مدیریت اطلاعات و دانش‌شناسی، ۱(۱): ۳۳-۴۵.
17. حسین‌پناه، ع. (۱۳۸۶). بررسی گرایش موضوعی و روش پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران از سال ۱۳۷۹ ۱۳۸۵. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی. 
18. حنفی نیری، م. (۱۳۷۹). بررسی کتاب‌های فارسی کتابداری و اطلاع‌رسانی از سال ۱۳۷۳ تا پایان سال ۱۳۷۸. کتاب ماه(کلیات)، ۳(۱۰):۴۱- ۴۲.
19. دلیلی صالح، م.؛ ضیائی، ث. (۱۳۹۵). نقش کتابداران و کتابداری در مطالعات مرور نظام‌مند و متاآنالیز. نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، ۵(۳): ۵۵-۶۷.
20. دیانی، م.ح. (۱۳۶۵). مقالات و مقاله‌نویسان در نامه انجمن کتابداران ایران. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، ۲(۱):۳۸- ۴۸.
21. رادفر، ا.ح. (۱۳۹۱). بررسی کتاب‌ها و مقالات تخصصی منتشر شده در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی سال۱۳۹۰. دانش‌شناسی (علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی)، ۵(۱۸): ۳۵- ۵۳.
22. زارعی، ع.؛ باب‌الحوائجی، ف. (۱۳۹۵). اکولوژی اطلاعاتی مقوله‌های موضوعی مجلات علم اطلاعات و دانش‌شناسی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱۹(۲): ۷۹- ۱۰۰.
23. سپهر، ف.؛ شادمان‌فر، س. (۱۳۸۸). تحلیل محتوای مقالات همایش‌های انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران از سال 1379 تا پایان سال 1385. دانش‌شناسی، ۲(۴): ۱۵- ۳۸.
24. سیامکی، ص. (۱۳۹۱). بررسی کمی و محتوایی مقالات تألیفی فارسی در مجلات علمی پژوهشی و علمی ترویجی حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی با تأکیدی بر گرایش‌های موضوعی، روش‌شناسی و ابزارهای گردآوری داده‌ها در این مقالات طی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی. اهواز: دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران.
25. سیدین، س.؛ باب‌الحوائجی، ف. (۱۳۸۸). تحلیل محتوای پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تهران شمال، علوم تحقیقات تهران، علوم و تحقیقات اهواز و همدان در سال‌های ۱۳۷۲- ۱۳۸۶. پیام کتابخانه، ۱۵(۱): ۹۵- ۱۲۱. 
26. شرفی، ع.؛ جلالی دیزجی، ع.؛ علیپور حافظی، م. (۱۳۹۲). موضوع پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی از سال ۱۳۸۴ – ۱۳۸۸ در دانشگاه‌های دولتی ایران. مطالعات ملی کتابداری و سازمان‌دهی اطلاعات، ۲۴(۳):۱۱۰- ۱۳۰.
27. شیرزاد، م.؛ حسین‌پناه، ع.؛ جوکار، ع. (۱۳۹۳). بررسی گرایش موضوعی پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه‌های دولتی شهران تهران بین سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰. مدیریت اطلاعات و دانش‌شناسی، ۱(۳): ۷۵- ۸۸.
28. صفری، ف. (۱۳۹۷). بررسی تطبیقی کتاب‌های منتشر شده در حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی بین سال‌های ۱۳۸۵-۱۳۹۵ با سرفصل‌های دوره کارشناسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی. قم: دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم.
29. صیامیان، ح.؛ حسن‌زاده، م.؛ نوشین‌فر، ف.؛ حریری، ن. (۱۳۹۳). نیازهای اطلاعاتی کاربران با آسیب بینایی و نقش کتابخانه در تأمین آن‌ها: مرور نظام‌مند. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، ۲۵(۲): ۱۵۰-۱۶۵.
30. عبدالمجید، الف.ح. (۱۳۸۷). بررسی مقالات تألیفی حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی در مجلات علوم انسانی و اجتماعی. فصلنامه کتاب، ۱۹(۳): ۵۵- ۷۰.
31. علی‌پور حافظی، م.؛ شرفی، ع.؛ جلالی دیزجی، ع. (۱۳۹۴). مطالعه گرایش موضوعی پژوهش‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی در دانشگاه‌های دولتی ایران. مطالعات دانش‌شناسی، ۱(۳): ۸۱- ۹۹.
32. علی‌پور ندوشن، خ.؛ طلاچی، هـ.؛ خوشگام، م. (۱۳۸۵). بررسی کتاب‌های منتشر شده کتابداری و اطلاع‌رسانی(۱۳۸۸- ۱۳۸۴) و همخوانی آن‌ها با محتوای سرفصل مصوب دروس. مدیریت سلامت، ۹(۲۵): ۱۳- ۲۰.
33. علی‌پور، ا.؛ خاصه، ع. (۱۳۸۹). تحلیل محتوای کارگاه‌ها و همایش‌های انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران: دوره سوم ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱۴(۴): ۹- ۳۴.
34. فتاحی، ر.؛ رجبعلی‌بگلو، ر.؛ آخشیک، س. (۱۳۹۳). گذری و نظری بر گذشته، حال و آینده کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران: نگاهی به شکل‌گیری دستاوردها و چالش‌های توسعه علم اطلاعات و دانش‌شناسی. شیراز: مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری؛ نامه‌ی پارسی. 
35. فرح‌زاد، م. (۱۳۷۱). وضعیت نشر مقاله‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی در سال‌های ۱۳۵۸- ۱۳۶۸. کتابداری، دفتر نوزدهم: ۱۰۰- ۱۱۱.
36. قربانی‌زاده، و.؛ بهفر، س. (۱۳۹۲). فراتحلیل پژوهش‌های آمادگی الکترونیک سازمان‌ها در ایران. مطالعات مدیریت فناوری اطلاعات، ۲(۶): ۱-۲۲.
37. کاتوزیان، آ. (۱۳۷۴). بررسی وضعیت متون فارسی کتابداری و اطلاع‌رسانی از بهمن‌ماه ۱۳۵۷ تا پایان سال۱۳۷۲. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال.
38. کاتوزیان، آ. (۱۳۷۶). بررسی گردهمایی‌های برگزار شده کتابداری و اطلاع‌رسانی در ایران در فاصله سال‌های ۱۳۵۷ – ۱۳۷۵. پیام کتابخانه، ۷(۴): ۴۸- ۵۷. 
39. کاتوزیان، آ. (۱۳۷۸). بررسی مقاله‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی مجلات فارسی ایران در فاصله سال‌های ۱۳۵۷ – ۱۳۷۲. فصلنامه کتاب، ۱۰(۳):۵۹- ۶۷.
40. کاتوزیان، آ. (۱۳۸۵). گردهمایی‌های کتابداری و اطلاع‌رسانی از آغاز تا خرداد ۱۳۸۵. فصلنامه کتاب، ۱۷(۲):۱۸۱- ۲۰۰. 
41. کریمی، م.؛ علیپور حافظی، م. (۱۳۸۷). نشر کتاب در حوزه کلیات در سه دهه گذشته. کتاب ماه کلیات، ۱۲(۲): ۹۸- ۱۰۳.
42. کیان‌مهر، ش. (۱۳۷۶). بررسی روند موضوعی پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه‌های مستقر در تهران طی‌ سال‌های ۱۳۶۶ لغایت ۱۳۷۵. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری پزشکی. دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی.
43. محسن‌زاده کواریم، ا. (۱۳۸۱). تعیین تجربی معادله فرآیند زیست موضوعات و روش‌های پایان‌نامه‌های علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران تا پایان سال ۱۳۸۱. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی. تهران: دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی. 
44. محمدی، م.؛ پناهی، س.؛ سهیلی، ع. (۱۳۹۴). تحلیل محتوای چکیده رساله‌های دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی از سال ۱۳۷۶- ۱۳۹۳. کتابداری و اطلاع‌رسانی، ۱۸(۳): ۸۱- ۱۱۲. 
45. معیدفر، س.؛ شهلی‌بر، ع.؛ علامه، س.؛ شهبازی، م.؛ پیراهری، ن. (۱۳۹۶). ارزیابی روند تولید کتاب در ایران در سال‌های برنامه‌های سوم تا پنجم توسعه و دلالت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن. تهران: خانه کتاب ایران.
46. ملیح، س. (۱۳۷۶). تحلیل محتوای مقالات کتابداری و اطلاع‌رسانی در نشریات فارسی منتشر شده در سال‌های ۱۳۷۰ ۱۳۷۴. پایان‌نامه کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی. تهران: دانشکده مدیریت و اطلاع‌رسانی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی ایران.
47. نوذری، س. (۱۳۸۷). بررسی گرایش موضوعی مقالات دائره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، ۱۹(۲): ۵۳- ۶۰.
48. نیازی، س. (۱۳۸۰). بررسی گرایش‌های موضوعی نشریات کتابداری و اطلاع‌رسانی در سال‌های ۱۳۴۷- ۱۳۷۷. فصلنامه کتاب، ۱۲(۱): ۵۲-۶۰. 
49. وزیرپور کشمیری، م.؛ سه‌دهی، م.؛ صابری، م. (۱۳۹۱). تحلیل محتوای چکیده پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی واحد تهران شمال و علوم تحقیقات از سال‌ ۱۳۸۰ -  ۱۳۸۶. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعاتی، ۲۳(۱): ۱۱۲- ۱۲۸.
50. Brettle, A. (2009). Systematic Reviews and evidence based library and information practice. Evidence Based library and information practice, 4(1): 43-50. 
51. Koufogiannakis, D. (2012). The state of systematic reviews in library & information studies. Evidence Based Library and information Practice, 7(2): 91- 95.
52. Xu, J.; Kang, Q. & Song, Z. (2015). The Current of Systematic reviews in library and information studies. Library & Information Research, 37: 295-310.
53. Zins, C. (2007). Classification Schemes of information Science: Twenty – eight Scholars Map the Field. Journal of American society for information science and technology, 58 (6): 645-672.
CAPTCHA Image