مدیریت انتخاب پایگاه‌‌های اطلاعاتی در کتابخانه‌‌های دانشگاهی با مشارکت کاربران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 استادیار، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 استاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر، ارائه مدل عوامل تاثیرگذار بر استفاده از پایگاه‌‌های اطلاعاتی در بین کاربران دانشگاهی است. شناسایی عواملی که منجر به پذیرش و استفاده از پایگاه‌‌های اطلاعاتی توسط کاربران دانشگاهی می‌شود، به مدیران و تصمیم‌گیرندگان کتابخانه‌‌های دانشگاهی در هنگام انتخاب پایگاه‌های اطلاعاتی کمک می‌‌کند.
روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش را دانشجویان تحصیلات تکمیلی استفاده‌کننده از پایگاه‌های اطلاعاتی در رشته‌‌های مختلف دانشگاه یزد تشکیل دادند. نمونه مورد مطالعه براساس فرمول کوکران مشتمل بر 319 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه یزد بودند. از پرسشنامه محقق‌ساخته جهت گردآوری داده‌‌ها استفاده شد و روایی آن با استفاده از تحلیل عامل تاییدی روش استخراج مولفه اصلی و چرخش واریماکس، مورد سنجش قرار گرفت. روش‌‌های مدل‌سازی معادلات ساختاری و تحلیل مسیر و نرم‌‌افزارهای اموس 24 و اس.پی.اس.اس. 26 برای آزمون فرضیه‌‌ها بکار گرفته شد.
یافته‌ها: نتایج پژوهش در زمینه بررسی تاثیر عوامل مختلف بر استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی توسط کاربران دانشگاه یزد نشان داد که میزان منفعتی که فرد معتقد است، با استفاده از یک پایگاه اطلاعاتی در عملکرد شغلی خود به آن نائل می‌آید، اثر مثبتی بر استفاده از آن دارد. یافته‌‌ها نشان داد که عامل نگرش شکل گرفته در کاربران دانشگاهی با اثر کلی (255/0)، تأثیر مستقیمی بر تصمیم به استفاده از پایگاه‌‌های اطلاعاتی توسط آنان دارد. با توجه به اینکه نگرش یک حالت درونى است، که آمادگى براى عمل ایجاد می‌‌کند، اینگونه استنباط می‌شود که نگرش شکل گرفته در کاربران، نسبت به تصمیم به استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی، عاملی برای پذیرش پایگاه‌های اطلاعاتی است. به عبارت دیگر، نتایج و پیامدهایی که کاربران در هنگام استفاده از پایگاه‌ها، مثبت ارزیابی می‌‌کنند، موجب افزایش تمایل آنان نسبت به استفاده از آن می‌‌شود‌‌. به عبارت دیگر، عوامل سودمندی و نگرش به ترتیب با کسب ضرایب (420/0 و 255/0) رابطه معنی‌دار و مثبتی با استفاده از پایگاه‌‌های اطلاعاتی توسط کاربران دانشگاهی داشته‌‌اند. متغیرهای سودمندی استفاده (516/0=β) و سهولت استفاده (202/0=β) به ترتیب بیشترین و کمترین میزان تاثیر را در پذیرش پایگاه‌‌های اطلاعاتی داشتند.
نتیجه‌گیری: هنگام انتخاب پایگاه‌های اطلاعاتی مناسب برای دانشگاه‌‌ها، باید به عواملی همچون کارایی، سهولت استفاده و نگرش کاربران توجه شود. توجه به این عوامل، در ارتقاء ایجاد شرایط لازم برای بهبود بهره‌‌‌‌وری از پایگاه‌‌ها و افزایش هزینه سودمندی آنها در کتابخانه‌‌های دانشگاهی تاثیرگذار است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Managing the Selection of Databases in Academic Libraries with User Participation

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Makkizadeh 1
  • Mahboobeh Farzin Yazdi 2
  • AliReza Afshani 3
1 Associate Professor, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
3 Professor, Faculty of Social Sciences, Yazd University, Yazd, Iran
چکیده [English]

Purpose: This research aims to provide a model of factors affecting the use of databases among academic users. Identifying the factors that lead to the acceptance and use of databases by academic users will help managers and decision-makers of academic libraries when selecting databases.
Method: The current research is a descriptive survey. The statistical population consisted of graduate students using databases in different fields of Yazd University. The study sample based on Cochran's formula consisted of 319 graduate students of Yazd University. A researcher-made questionnaire was used to collect data, and its validity was evaluated using confirmatory factor analysis, principal component extraction method, and varimax rotation. Structural equation modeling methods and path analysis and AMOS 24 and SPSS26 were used to test the hypotheses.
Findings: The results showed that the amount of benefit that a person believes to achieve by using a database in his job performance has a positive effect on the use of databases. The findings also showed that the attitude factor formed in university users with a total effect (of 0.255) has a direct effect on their decision to use databases. Considering that attitude is an internal state, which creates readiness for action, it is concluded that the attitude formed in users, towards the decision to use databases, is a factor for accepting databases. In other words, the results and consequences that users evaluate positively when using the databases increase their desire to use them. In other words, the factors of usefulness and attitude have a significant and positive relationship with the use of databases by university users by obtaining coefficients (0.420 and 0.255), respectively. The variables of usefulness of use (β=0.516) and ease of use (β=0.202) had the highest and lowest impact on the acceptance of databases, respectively.
Conclusion: In order to select the appropriate databases in universities, factors such as efficiency, ease of use, and users' attitude towards that database should be considered. Paying attention to these factors is effective in promoting the improvement of the productivity of databases and increasing their cost-effectiveness in university libraries.

کلیدواژه‌ها [English]

  •  Database
  • Academic user
  • Yazd University
  • Structural Equation

مراجع

امامی، م.، میرطاهری، ‌س.ل. (1394). تحلیل هزینه-سودمندی پایگاه‌های اطلاعاتی دانشگاه تهران و تاثیر استفاده از پایگاه‌ها در تولیدات علمی. فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 6(2): 109-132.
باقری، م.ع.، حمیدی بهشتی، م.ت.، علیدوستی، س. (1388). پذیرش بانکداری اینترنتی در ایران: بسط مدل پذیرش فناوری. علوم و فناوری اطلاعات، 24(3): 34-50.
دادخواه، ن. (1389). سنجش الگوی استفاده و تحلیل هزینه-سودمندی منابع اطلاعاتی الکترونیکی کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد براساس شاخص‌های ای- متریک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
دیانی، م.ح. (1376). نظرات بنیانی درباره کتاب‌خوانی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 1(2): 6-17.
رجبی، ع. (1388). بررسی استفاده از نشریات الکترونیکی پایگاه‌های اطلاعاتی تحت وب در دانشگاه امام صادق(ع). پیام کتابخانه، 15(2): 193-216.
جوکار، ع.ر.، ذوالفعلی‌‌نژاد، ع. (1383). مشکلات و نقاط ضعف شبکه رزنت از دیدگاه کاربران دانشگاه شهید باهنر کرمان. فصلنامه کتاب، 15(1): 115-122.
حسن‌شاهی، م. (1385). بررسی نگرش و میزان استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی ابسکو، الزویر و ساینس دایرکت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شیراز.
حیاتی، ز.، حسن‌شاهی، م. (1387). بررسی میزان رضایت اعضای هیأت علمی دانشگاه شیراز از پایگاه‌های پیوسته. فصلنامه کتاب، 19(2): 16-76.
حسینی، ن.، وزیرپور کشمیری، م.، چشمه سهرابی، م. (1393). پذیرش و استفاده از پایگاه‌‌های اطلاعاتی پیوسته لاتین توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه‌‌های شهر کرمانشاه براساس نظریه یکپارچه پذیرش و استفاده از فناوری. دانش‌شناسی، 7(27): 43-54.
خاصه، ع.ا.، حاتمی، ع. (1386). رفتار اطلاع‌یابی اعضای هیأت علمی علوم انسانی در پایگاه‌های مرکز اطلاع‌رسانی تحقیق و توسعه ایران. بازیابی در 15/2/1390، از: www.ensani.ir/fa/content/88430/default.aspx.
ریاحی، ع.، رضوی، ع.ا.، رمضان‌پور، ع.م. (1397). بررسی میزان استفاده، آشنایی و رضایت دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران از پایگاه‏‌های اطلاعات علمی و عوامل مرتبط با آن. توسعه آموزش جندی‌شاپور اهواز، 9(4): 269-282.
سلاجقه، م.، عصاره، ف.، مومن آبادی، م. (1394). بررسی میزان پاسخ‌گویی پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته‌ در دسترس،
در برآوردن نیازهای اطلاعاتی دانشجویان پزشکی عمومی دانشگاه علوم پزشکی کرمان. دانش‌شناسی، 8(31): 59-72.‎
سلمانی‌‌ندوشن، ا.، حسینی‌نسب، د.، شکرانه ننه کران، ف. (1387). رابطه استفاده از نشریات الکترونیک مشترک شده دانشگاه علوم پزشکی تبریز با تعداد واحدهای درسی و مرتبه علمی اعضای هیأت علمی آن دانشگاه. مدیریت اطلاعات سلامت، 5(1): 27-33.
سیاح برگرد، م.، ضیایی، ث.، آقازاده، ا.، ممتازان، م.، فتحی خانقاه، ر.، حسینی آهنگری، س.ع. (1395). بررسی میزان استفاده اعضای هیأت علمی و دانشجویان از پایگاه‌های اطلاعاتی کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در سال 1393.‎ توسعه آموزش جندی شاپور اهواز، 6(2): 174-186.
سیفی، خ.ن.، فهیمی‌فر، س.، نوروزی، ع.، (1399). بررسی تطبیقی تولیدات علمی دانشگاه صنعتی شریف در پایگاه‌های استنادی وب آوساینس و اسکوپوس. سیاست‌‌نامه علم و فناوری، 10(3): 109-122.‎
شهرزادی، ل. (1385). بررسی هزینه سودمندی مجموعه‌های نشریات الکترونیکی موجود در دانشگاه‌های دولتی شهر تهران در سال 2003. فصلنامه کتاب، 17(2): 129-140.
صیادی، ن.، مرادی، م.، رحیمی، ص. (1397). مطالعه دیدگاه دانشجویان دانشگاه رازی دربارۀ ارزشمندی پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته مقاله‌ها‌ی لاتین و عوامل اثرگذار بر آنها با تأکید بر پایگاه‌های ساینس دایرکت، اشپرینگر، ابسکو، وب. آو. ساینس، امرالد و آی. تریپل. ایی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 21(1): 100-122.
عباس‌پور، ج. (1388). ارزیابی مکاشفه‌ای: روشی کیفی برای ارزیابی رابط کاربر وب‌سایت‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 12(3): 265-279.
عباس‌پور، ج.، رضایی شریف‌آبادی، س. (1385). ارزیابی رابط کاربر پایگاه اطلاعات پایان‌نامه‌های مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران از دیدگاه کتابداری و اطلاع‌رسانی. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 41: 75-91.
غفاری، س.، رحیم‌زاده، ر.، فرجی، ع. (1398). بررسی میزان مطلوبیت و عوامل موثر بر استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال 98-1397. دانش‌شناسی، 12(45): 75-89.
فرج‌پهلو، ع.، مکی‌‌زاده، ف. (1389). بررسی هزینه- سودمندی پایگاه‌های اطلاعاتی دانشگاه یزد در سال 2009. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 44(4): 59-80.
کاظمیان، م.، حبیبی، ع.ر.، حبیبی، م. (1399). بررسی میزان تاثیر سهولت استفاده، سومندی درک‌ شده و تصویر اجتماعی استفاده از موبایل‌بانک بر نگرش مشتریان و تمایل مشتریان به استفاده (مورد مطالعه: استفاده‌کنندگان موبایل‌بانک تجارت). رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 28(4): 58-76.
کیانی خوزستانی، ح.، نیکنام، م.، پیشوایی، ف. (1391). رفتار اطلاع‌یابی اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 92: 120-1.
مجیدی، م.، شاکریان، ق. (1395). بررسی رفتار اطلاع‌یابی اعضای هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی در استفاده از منابع علمی پیوسته. مطالعات دانش‌شناسی، 6(2): 100-120. https://doi.org/10.22054/jks.2016.4108
مکی‌‌زاده، ف. (1391). شناسایی عوامل تأثیرگذار بر پذیرش پایگاه‌های اطلاعاتی مبتنی بر وب توسط کاربران دانشگاهی: بسط و توسعه مدل پذیرش فناوری (TAM). رساله دکتری. گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
مکی‌‌زاده، ف.، فرج‌پهلو، ع.، عصاره، ف.، شهنی ییلاق، م. (1391). شناسایی عوامل تاثیرگذار بر پذیرش پایگاه‌‌های اطلاعاتی مبتنی بر وب توسط کاربران دانشگاهی: یک مطالعه گراندد تئوری. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاهی، 46(59): 59-81.
منصوری، م.، نوروزی، ی. (1394). بررسی وضعیت رابط‌کاربر پایگاه‌های اطلاعاتی فارسی (مگیران و پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی). دانش‌شناسی، 8(28): 75-86.
مهاجری، ف.، علیجانپورکاسگری، م. (1389). بررسی میزان آشنایی و استفاده دانشجویان علوم پزشکی بابل از پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته (online). دانش‌شناسی، 2(8): 83-95.
نظری، ف.، خسروی، ف.، نوشین‌فرد، ف. (1391). پیش‌بین‌‌های موثر در پذیرش پایگاه‌‌های اطلاعاتی پیوسته توسط اعضای هیئت علمی. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 2(2): 99-118.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
علوم و فنون مدیریت اطلاعات
دوره 9، شماره 2
تیر 1402
صفحه 265-286

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار