جایگاه پسا دکترا در ایران در مقایسه با سایر کشورهای منتخب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

2 گروه پژوهشی تامین مالی و اقتصاد علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران.

3 گروه پژوهشی سیاست علوم و تحقیقات، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران.

10.22091/stim.2024.10309.2058

چکیده

هدف: هر ساله تعداد قابل توجهی از جوانان کشور با مدرک دکترای تخصصی فارغ التحصیل می‌گردند که اولین دغدغه آنها بعد از فارغ التحصیلی مساله پیدا نمودن شغل مناسب با توجه به مدرک تحصیلی می‌باشد. یکی از جایگاههای شغلی مورد انتظار برای این قشر از فارغ التحصیلان جذب شدن در دانشگاهها و موسسات آموزشی و پژوهشی در جایگاه هیات علمی می‌باشد که این امر نیز به دلیل محدود بودن ظرفیت جذب و استخدام هیات علمی در عمل باعث ایجاد دل‌نگرانی برای این گروه از محققین کشور می‌گردد. برگزاری دوره‌های پسا دکترا به عنوان دوره‌های کوتاه مدت هم از نظر ایجاد بستر انجام کارهای تحقیقاتی و هم از نظر افزایش شانس اشتغال در محل طی نمودن دوره پسا دکترا، در بسیاری از مواقع باعث جذابیت برای بسیاری از فارغ التحصیلان مقطع دکترا می‌گردد. در مقاله حاضر تلاش گردیده است که ضمن تشریح اقدامات صورت گرفته در وزارت عتف و دانشگاهها و موسسات پژوهشی در برگزاری دوره‌های پسا دکترا، به بررسی دیدگاهها و عملکرد برخی از کشورها در این خصوص پرداخته می-شود.

روش: روش اجرای این تحقیق به صورت پیمایشی و بر اساس بررسی اسناد بالادستی کشور در حوزه علم و فناوری صورت گرفته است. در بررسی جایگاه پسا دکترا در اسناد بالادستی، چهار سند بالادستی یعنی قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه کشور، قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه کشور، نقشه جامع علمی کشور و سند تحول دولت مردمی (دولت سیزدهم) و همچنین برنامه‌های پیشنهادی وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری بود. همچنین به منظور بررسی نتایج علمی اجرای این آیین‌نامه‌ها در دانشگاهها و موسسات پژوهشی کشور، با انجام طرح پایش، به گردآوری اطلاعات محققان پسا دکترا شاغل در 46 دانشگاه و موسسه پژوهشی دولتی از طریق تکمیل اطلاعات محققان در سامانه، پرداخته شده است.

یافته‌ها: بررسی اسناد بالادستی نشان داد که واژه "پسا دکترا" تنها در سه مورد یعنی ردیف 12 اقدام ملی از راهبرد کلان 6 نقشه جامع علمی کشور، راهبرد تحول آفرین نهم و برنامه کلان شماره 18 برنامه‌های پیشنهادی مقام عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم مورد اشاره مستقیم قرار گرفته است و در بقیه موارد به صورت کلی و در قالب واژگانی همچون پژوهشگران مستقل، پژوهشگران، فارغ التحصیلان تحصیلات تکمیلی، نخبگان و مواردی از این دست، مورد اشاره قرار گرفته است. اقدامات وزارت عتف نیز با تدوین دو "آیین نامه پذیرش پژوهشگران پسا دکترا" و "آیین‌نامه جذب و به کارگیری محققان پسا دکتری"بوده است. اما میزان استقبال برگزاری دوره‌ها در دانشگاه‌ها و موسسات به دلیل محدود بودن منابع مالی چندان مناسب نبوده است به نحوی که در سال 1401 تنها 879 محقق پسا دکترا (516 زن و 363 مرد) در 42 دانشگاه و 4 موسسه پژوهشی دولتی جذب گردند. در بررسی وضعیت محققین پسا دکترا به تفکیک جنسیت نیز مشخص گردید که تعداد زیادی از جامعه محققین پسادکترا در سال 1401 را جامعه خانم‌ها (58.7 درصد) به خود اختصاص داده است که در مقایسه با جامعه مردان(41.3 درصد) درصد قابل توجهی می‌باشد. همچنین بیشترین آمار محققین پسا دکترا به ترتیب در گروه‌های علوم پایه(359 نفر)، فنی و مهندسی (269 نفر) و علوم انسانی(146 نفر) مشاهده گردید.

نتیجه‌گیری: وجود نزدیک به ده هزار فارغ التحصیل مقطع دکترای تخصصی در هرسال از یک سو و همچنین وجود تعداد بسیار مناسب اعضای هیات علمی با رتبه دانشیار و استاد نشان از وجود یک ظرفیت بسیار بالا در برگزاری دوره های پسا دکترا در کشور می‌باشد اما به دلیل مشکلاتی همچون عدم تامین اعتبارات لازم و یا وجود صندوق های تامین اعتبار برای حوزه پژوهش در سطح کشور باعث گردیده است که این امر مورد غفلت قرار گیرد. از این رو تامین منابع مالی مناسب، هدفمند و برنامه‌ریزی شده می-تواند ضمن فراهم‌سازی بستر مناسب برای جذب فارغ التحصیلان دکترای بیشتر، موجب تقویت تولیدات علمی کشور در حوزه‌های تخصصی گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Postdoctoral position in Iran compared to other selected countries.

نویسندگان [English]

  • Mehdi Ramezani 1
  • Ehsan Ehteshamnejad 2
  • Reza Naghizadeh 3
1 PhD Agronomy, Guilan University, Rasht, Iran
2 Assistant Professor STI Financing & Economics, NRISP, Tehran, Iran
3 Assistance Professor Science & Research Policy, NRISP, Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose: Every year, a significant number of young people in the country earn specialized doctorate degrees, and their primary concern post-graduation is securing a job aligned with their expertise. One of the anticipated roles for these graduates is to join universities, educational institutions, and research centers as academic staff. Holding post-doctoral courses as short-term courses, both in terms of creating a platform for conducting research and in terms of increasing the chances of employment in the place of completing the post-doctoral course, in many cases makes it attractive for many PhD graduates. to be This article aims to elucidate the initiatives undertaken by the Ministry of Science, Research, and Technology (MSRT) and various universities and research institutes in organizing post-doctoral courses. It also examines the approaches and performance of other countries in this regard.

Method: The research methodology employed in this study includes surveys and document reviews. It also examines the approaches and performance of other countries in this regard. The research methodology employed in this study includes surveys and document reviews. In examining the position of the post-doctorate in the upstream documents, four upstream documents are the law of the fifth five-year plan of the country's development, the law of the sixth five-year plan of the country's development, the comprehensive scientific map of the country and the document on the transformation of the people's government (thirteenth government) as well as the programs proposed by the honorable minister. It was science, research and technology. Also, in order to check the scientific results of the implementation of these regulations in the universities and research institutes of the country, by carrying out the monitoring plan, the information of the post-doctoral researchers working in 46 universities and government research institutes has been collected by completing the researchers' information in the system.

Findings: The review of documents showed that the word "post-doctorate" is only used in three cases, i.e. the 12th row of the national action of the 6th grand strategy of the comprehensive scientific map of the country, the 9th transformative strategy and the 18th grand plan of the programs proposed by the highest authority of the Ministry of Science. , research and technology has been directly mentioned in the 13th government, and in the rest of the cases, it has been mentioned in a general way and in the form of words such as independent researchers, researchers, postgraduates, elites, and so on. The actions of the Ministry of Honors have been by drafting two "Regulations for the Admission of Postdoctoral Researchers" and "Regulations for the Recruitment and Employment of Postdoctoral Researchers". However, the acceptance rate of holding courses in universities and institutions has not been very suitable due to limited financial resources, so that in 2022, only 879 post-doctoral researchers (516 women and 363 men) were recruited in 42 universities and 4 government research institutes. turn around In examining the status of postdoctoral researchers by gender, it was also found that a large number of postdoctoral researchers in 1401 were women (58.7 percent), which is a significant percentage compared to men (41.3 percent). be Also, the highest number of post-doctoral researchers was observed in the groups of basic sciences (359 people), technical and engineering (269 people) and humanities (146 people), respectively.

Conclusion: On the one hand, the existence of nearly ten thousand specialized doctorate graduates every year, as well as the existence of a very suitable number of academic staff members with the rank of associate professor and professor, shows the existence of a very high capacity in holding post-doctoral courses in the country. but due to problems such as the lack of necessary credits or the existence of credit funding funds for the field of research in the country, this issue has been neglected. Therefore, providing appropriate, targeted and planned financial resources can strengthen the country's scientific production in specialized fields while providing a suitable platform for attracting more PhD graduates.

کلیدواژه‌ها [English]

  • graduation
  • research credits
  • post doctorate
  • job position
  • scientific productions
  • university
CAPTCHA Image