شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر موفقیت اکوسیستم‌ نوآوری فناوری اطلاعات و ارتباطات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.22091/stim.2024.10508.2074

چکیده

هدف: با توجه به نقش فناروی اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در توسعه اقتصادی و اجتماعی و حرکت جهانی به‌سوی جوامع دانایی محور، اهمیت نوآوری در این حوزه بالاست. در کشور ما نیز علیرغم سیاست‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه و تأکید بر نوآوری و توسعه فناوری‌های فاوا در اسناد بالادستی نظیر چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، متأسفانه آمارها گویای وجود ضعف در نوآوری‌های فاواست. جایگاه 125 کشور در صادرات خدمات فاوا بر اساس شاخص جهانی نوآوری در سال 2021 و فاصله سهم فاوا در تولید ناخالص داخلی کشور تا میانگین ارزش در اقتصاد جهانی در سال 1399 گواه این مدعاست. از آنجا که نوآوری در انزوا رخ نمی‌دهد و حاصل همکاری میان بازیگران مختلف در قالب اکوسیستم نوآوری است، هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر بر موفقیت اکوسیستم نوآوری فاوا در ایران و اولویت‌بندی آن‌هاست.
روش‌شناسی: جهت دستیابی به هدف پژوهش، ابتدا با مطالعات کتابخانه‌ای و مرور پیشینه (بخش کیفی)، عوامل مؤثر بر موفقیت اکوسیستم‌های‌ نوآوری فاوا استخراج شدند. این عوامل تحت عنوان زیرمعیارها طبقه‌بندی شدند. سپس از طریق مصاحبه-های نیمه ساختار یافته با 12 نفر از خبرگان دانشگاهی و صنعتی فعال در حوزه فاوا سایر عوامل مغفول نیز شناسایی شدند. جهت اطمینان از مرتبط بودن شاخص‌های شناسایی شده با هدف پژوهش از پرسشنامه دلفی فازی متشکل از عوامل مستخرج از پیشینه و مصاحبه‌ها استفاده شد. پایایی پرسشنامه با توزیع میان 12 خبره و محاسبه آلفای کرونباخ در نرم‌افزار SPSS انجام و کسب ضریب بالای 0.7 مبنای پایا بودن ابزار شد. برای تأیید روایی هر عامل نیز، امتیاز تأثیر آن باید بیش‌تر از 1.5 باشد؛ در غیر این صورت حذف می‌شود. پس از غربال عوامل، جهت تعیین اولویت و وزن هر معیار و زیرمعیار، از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی استفاده شد. مقایسات زوجی از طریق پرسشنامه زوجی انجام شد (مقایسه زوجی معیارها با هم و زیرمعیارها با هم) که از مقایسه اهمیت گزینه iام نسبت به اهمیت گزینه jام استفاده می‌کند). پرسشنامه‌ها با پست الکترونیک میان 500 شرکت فناور فعال در حوزه فاوا توزیع و طی 2 مرحله پیگیری، تعداد 335 پرسشنامه تکمیل شده با نرخ مشارکت 67% دریافت شد. با توجه به هدف پژوهش در شناسایی عوامل مؤثر بر موفقیت اکوسیستم نوآوری حوزه فاوا، در کنار شرکت‌های فناور، پرسشنامه مقایسات زوجی میان سایر بازیگران این اکوسیستم شامل 6 عضو هیئت علمی دانشگاه دارای سابقه پژوهشی در حوزه فاوا و 3 خبره فعال در حوزه سیاست‌گذاری شرکت‌های دانش‌بنیان فاوا نیز توزیع شد. پس از تجزیه و تحلیل پرسشنامه‌ها، برای اطمینان از اینکه تا چه حد می‌توان به اولویت‌های حاصل از مقایسات اعتماد کرد، نرخ ناسازگاری کم‌تر از 0.1 ملاک قرار گرفت.
یافته‌ها: با مرور پیشینه و مطالعات کتابخانه‌ای، عوامل مؤثر بر موفقیت اکوسیستم نوآوری فاوا در قالب 5 معیار سرمایه انسانی، منابع مالی، سیاستی، زیرساخت و بازار و 21 زیرمعیار شناسایی و دسته‌بندی شدند. بر حسب یافته‌ها، وجود تیم مؤسس متخصص و ماهر با ترکیبی از تخصص‌های فنی، تحقیقاتی (تحقیق و توسعه) و مهارت‌های مدیریتی نقش مهمی در جذب سرمایه و کسب سهم بازار دارند. تأمین مالی مداوم و بلندمدت در قالب سرمایه‌گذاری خطرپذیر، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری خارجی، تأمین سرمایه اولیه جهت راه‌اندازی کسب و کارها، دریافت وام‌های بلندمدت با نرخ بهره مناسب و معافیت از پرداخت سود وام در سال‌های ابتدایی نیز یک پیش‌شرط مهم برای رشد پایدار کسب‌وکارهای فاواست. اما تنها تأمین مالی و وجود سرمایه انسانی، موفقیت اکوسیستم نوآوری فاوا را تضمین نمی‌کند و نقش نهادهای قانون‌گذار جهت تسهیل دسترسی به منابع مالی، مهارت‌آموزی در قالب آموزش و ارائه مشاوره به صاحبان کسب و کارها و جلوگیری از جرائم تخریب‌کننده نیز حائز اهمیت است. آمادگی زیرساختی در قالب آمادگی‌های فنی (سخت‌افزاری، نرم‌افزاری، پهنای باند اینترنت) و وجود زیرساخت‌های نوآوری به‌شکل مراکز رشد و شتابدهنده‌ها جهت ارائه خدمات مشاوره‌ای، شبکه‌سازی و مربی‌گری به کسب‌وکارهای فاوا و بهره‌گیری کسب‌وکارهای این حوزه از مهارت‌های تبلیغاتی و بازاریابی و تحلیل‌های اقتصادی به‌شکل تخمین سود و نرخ بازگشت سرمایه نیز 2 عامل تأثیرگذار دیگر هستند. پس از مرور و جمع‌بندی پیشینه، مصاحبه‌شوندگان 4 عامل 1) امکان انجام همکاری‌های بین‌المللی؛ 2) وجود متخصصان حوزه بازار و تجاری‌سازی؛ 3) وجود متخصصان حقوقی و 4) استقبال نهادهای دولتی از پیاده‌سازی فناوری اطلاعات و ارتباطات را عوامل درخور توجهی دانستند.
نتیجه‌گیری: با توجه به قرار گرفتن معیارهای مالی و سیاستی در زمره مهم‌ترین عوامل مؤثر بر موفقیت اکوسیستم نوآوری فاوا، توسعه سیاست‌های دریافت تسهیلات مالی با شرایط آسان‌تر، شبکه‌سازی با شرکت‌های فناور خارجی، حضور متخصصان تجاری‌سازی محصولات خاص حوزه فاوا و تسهیل راه‌اندازی کسب‌وکارهای فاوا به توسعه نوآوری‌های بخش فاوا کمک شایانی خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identifying and ranking factors affecting the success of information and communication technology innovation ecosystem

نویسنده [English]

  • Mahdi Elyasi
Faculty of Management and Accounting, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Considering the role of information and communication technology in economic and social development and the global movement towards knowledge-based societies, the importance of innovation in this field is significant. Innovation does not happen in isolation and is the result of collaboration between different actors in an innovation ecosystem. The purpose of our research is identifying the factors influencing the success of information and communication technology innovation ecosystem in Iran and prioritizing them.
Method: First, by literature review and 12 semi-structured interviews during 2023, the factors influencing the success of information and communication technology innovation ecosystem were identified and with the fuzzy Delphi questionnaire, the relevance of the factors was checked. Then, factors were prioritized with Analytical Hierarchy Process. questionnaires were completed by 9 university and policy making experts and 335 information and communication technology companies.
Findings: By literature review, the factors affecting the success of information and communication technology innovation ecosystem were identified and categorized in 5 criteria including human capital, financial resources, policy, infrastructure and market issues and 21 sub-criteria. According to the literature review findings, expert team including technical, financial, research and development and management skills play an important role in gaining market share. Financing in the form of venture capital and long-term loans is also an important factor for the growth of information and communication technology businesses. Beside the financing and the human capital, facilitating the access to financial resources and providing business advice to information and communication technology companies owners are also important. Infrastructural preparation in the form of technical preparations (hardware and software) and the existence of innovation infrastructures are another important factors for the growth of this businesses. Advertising and marketing skills and economic analysis including profit estimation and return on investment are also 2 other influential factors. After reviewing and summarizing the literature, based on the interviewees opinion, 4 factors including 1) the possibility of international collaboration; 2) existence of market and commercialization specialists; 3) the existence of legal experts and 4) the implementation of information and communication technology by public organizations were another considered factors.
Conclusion: The prioritization of the effective factors was done through the AHP method. Based on analyzing questionnaires, policy criteria and then financial criteria were identified as the most important dimensions affecting the success of the information and communication technology innovation ecosystem. The most important sub-criteria are marketing techniques, commercialization specialists, conducting financial and economic analysis, facilitating access to financial resources, conducting international collaboration and providing banking resources. Attention and strengthening of these factors will be effective in the formation of information and communication technology businesses and fostering innovation in this field. The important point in our research is the experts' emphasis on the necessity of international collaboration in information and communication technology innovation ecosystem. According to them, these international networking will lead to entry into the global supply chain of information and communication technology, competitiveness and production of technology according to needs. In addition, the existence of market experts in the information and communication technology field, especially considering the different nature of the products, is one of the basic needs of businesses in this field, and the technical and management skills dos not guarantee the success of market share. The findings of our research indicate that paying attention to demand side factors (market) plays an important role in the success of information and communication technology innovation ecosystem. These factors are manifested in the form of the presence of commercialization specialists, the use of marketing techniques, and financial feasibility studies. Feasibility study of the market is done by preparing a business plan and feasibility of needs, examining product demand, forecasting sales and determining the rate of return on investment. According to our research experts, paying attention to the demand factor will be facilitated by reducing the information asymmetry and attracting the attention of government and public organizations and institutions in the use of information and communication technology.
Keywords: Innovation ecosystem, information and communication technology, innovation, information and communication start-up, investment in information and communication technology, collaboration of information and communication technology players

کلیدواژه‌ها [English]

  • Innovation ecosystem
  • information and communication technology
  • Innovation
  • Knowledge- based economy
  • startups
  • collaboration
CAPTCHA Image