عناصر و مولفه‌های مدیریت دانش در سازمان‌های پروژه‌محور دانش‌بنیان با رویکرد فراترکیب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

2 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی واحدعلوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی تهران ایران

3 گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪﻋﻠﻮم و ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت تهران

4 دانشگاه آزاد اسلامی وگروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،

10.22091/stim.2024.11270.2157

چکیده

سازمان‌های پروژه‌محور دانش‌بنیان ،سازمان‌هایی که تاکید زیادی بر پروژه دارند و اکثر فعالیت‌های خود را در قالب پروژه مدیریت می‌نمایند که به‌منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی)شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری( و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه )شامل طراحی و تولید کالا و خدمات( در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ‌ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط تشکیل می‌شود (گرجی و براتی، 1399). در این گونه از سازمان‌ها دانش هم در داخل پروژه‌ها و هم بین پروژه‌ها توزیع می شود. بنابراین، حل دو مشکل اساسی ضروری است: اول اینکه چگونه دانش انباشته شده در یک پروژه را با پروژه‌های بعدی به اشتراک بگذاریم، زیرا پروژه‌ها موقتی هستند و احتمال زیادی وجود دارد که بخش قابل توجهی از دانش پس از پایان دوره ناپدید شود. ثانیاً، چگونگی بهبود ارتباطات اعضای تیم که در پروژه‌های مختلف کار می‌کنند. (چایکوفسکا، 2021). دانش فنی و تجربه‌های اجرایی، گران‌ترین دارایی‌های سازمان‌های پروژه‌محور می‌باشند و نابسامانی در سازماندهی این دانش و تجربه‌هایی که در حین اخذ، طراحی و اجرای پروژه‌ها کسب می‌شوند، هزینه‌های سرسام‌آوری را به سازمان تحمیل می‌کند(دادرس و حبشی‌زاده، 1401). اجرای مدیریت دانش در این سازمان‌ها کمک می‌کند تا دانش را برای حمایت از تصمیم‌گیری پردازش کنند و هوشمندتر شوند.(هایدایت ، 2022). در واقع به نظر می‌رسد در عصر رقابتی امروز، مدیریت دانش و مدیریت دارایی‌های فکری بهترین جواب برای دستیابی به یک مزیت رقابتی است (سهرابی،اصغری صارم، و عزتی آراسته، 1399). مدیرت دانش فرایندی است که به سازمان‌ها کمک می‌کند، اطلاعات مهم و مفید را یافته، گزینش، سازماندهی و منتشر کند(رحیم‌زاده، خلیل‌زاده، و سلطانی، 1397). با توجه به اینکه حفظ و ارتقای سرمایه‌های دانشی سازمان، بدون شک مهمترین مؤلفه در نقش‌آفرینی مؤثر سازمان‌ها در فضای متلاطم امروز است و اجرای مدیریت دانش می‌تواند به حربه‌ای قدرتمند و تعیین‌کننده در سطح بین‌المللی تبدیل گردد. امروز بیش از هر زمانی ضرورت توجه عالمانه به فرایند تولید، سازماندهی، انتقال، تبدیل، به‌کارگیری، نگهداری دانش و ارزیابی آن رخ می‌نماید. مدیریت دانش، طراحی هوشمندانه فرایندها، ابزار، ساختار و غیره با قصد افزایش، نوسازی، اشتراک یا بهبود استفاده از دانش است که در هر کدام از سه عنصر سرمایه فکری، یعنی ساختاری، انسانی و اجتماعی نمایان می‌شود. بنابراین در رابطه با ضرورت و اهمیت تحقیق می‌توان بیان نمود، از آنجایی که سازمان‌های پروژه‌محور دانش‌بنیان دارای ظرفیت دانشی بسیار بالا، به دلیل انجام پروژه‌ها می‌باشند، نیاز به اتخاذ رویکردهای راهبردی، آینده‌نگرانه و تمرکز بر کلیه فرایندهای سازمانی مبتنی بر دانش در چنین سازمانی احساس می‌شود. مدیریت دانش پروژه برای سازمان‌های پروژه‌محور دانش‌بنیان از اهمیت بالایی برخوردار است به ویژه شرکت‌هایی که به طور همزمان مدیریت چند پروژه را برعهده دارند. همچنان که فری و همکاران (2009) معتقدند که مدیریت دانش، یکی از فاکتورهای موفقیت برای بهبود عملکرد مدیریت پروژه است (قاضی‌زاده، خسروی، و لونی، 1399). پژوهش‌های متعدد داخل و خارج از ایران در زمینه‌ی ضرورت به‌کارگیری مدیریت دانش در موفقیت پروژه‌ها، موید اهمیت و جایگاه ویژه‌ی این موضوع است. به طور مثال احمد و همکاران (2002) در پژوهش خود مزایای بالقوه پیاده‌سازی مدیریت دانش پروژه را شامل موارد زیر بر می‌شمارند:

• بهبود نوآوری که منجر به افزایش کارایی و اثربخشی محصولات و خدمات پروژه می‌شود؛

• بهبود در امر تصمیم‌گیری؛

• بهبود ارائه خدمات به مشتری و افزایش رضایتمندی مشتریان؛

• حفظ مزیت رقابتی در سازمان؛

• کاهش هزینه‌های مربوط به تحقیق و توسعه سازمان؛ (نقل در منافی شرف‌آباد، 1397)

با توجه به آنچه بیان شد و اهمیت دانش و مدیریت دانش در سازمان‌ها به ویژه سازمان‌های پروژه‌محوردانش‌بنیان، پیاده‌سازی آن در این نوع سازمان‌های کشور به جهت کسب منفعت و ارزش و نیز برای ایجاد ارتقای عملکرد پروژه امری ضروری به نظر می‌رسد. وجود یک الگوی پژوهشی جامع برای مدیریت دانش در این سازمان‌ها ضروری است. پژوهش حاضر شامل اهداف زیر می‌باشد:

الف: شناسایی عناصر و مولفه‌های مدیریت دانش در سازمان‌های پروژه‌محور دانش‌بنیان؛

ب: تعیین میزان توافق خبرگان در خصوص عناصر و مولفه‌های به دست آمده؛

روش: رویکرد پژوهش حاضر کیفی است و از روش هفت مرحله‌ای فراترکیب سندلوسکی و باروسو استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل کلیه منابع مرتبط با شناسایی عناصر و مولفه‌های مدیریت دانش مشتمل بر 163 مقاله، کتاب و پایان‌نامه از منابع معتبر داخلی و خارجی منتشر شده از پایگاه اطلاعات علمی در بازه زمانی 1402-1397 خورشیدی و 2018 تا 2023 میلادی است. سپس با درنظر گرفتن میزان ارتباط با موضوع پژوهش منابع اولیه غربال و تعداد 63 منبع انتخاب و کدگذاری روی مفاهیم مستخرج از آن‌ها انجام شد.

نتایج: در مجموع، بر اساس روش فراترکیب با رویکرد دلفی، تعداد 6 بعد اصلی ( فرآیند، فناوری، منابع انسانی، ساختار سازمانی،استراتژی و اهداف و رهبری)، 25 مولفه و 76 شاخص برای 25 مولفه استخراج شده به عنوان عناصر و مولفه‌های مدیریت دانش شناسایی شدند. نتایج سنجش پایایی با روش ضریب کندال بالاتر از 0.5 مقدار احتمال، کمتر از 0.05 نشان‌دهنده توافق مناسب بین خبرگان است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Elements and components of knowledge management in knowledge-based project-oriented organizations with a Meta-Syntheses approach

نویسندگان [English]

  • Maryam Moghiseh 1
  • فهیمه باب الحوائجی 2
  • Nadjla Hariri 3
  • fatemeh Nooshinfard 4
1 Science and research branch.Islamic Azad University
2 Fahimeh Babalhavaeji Associate Prof. Department of Communication and Knowledge Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Department of knowledge and Information Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran
4 Department of Knowledge and Information Science, Faculty of Literature, Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Knowledge-based project-oriented organizations, organizations that place great emphasis on projects and manage most of their activities in the form of projects in order to synergize science and wealth, develop a knowledge-based economy, realize scientific and economic goals (including the expansion and application of inventions and innovations) and the commercialization of research results and development (including the design and production of goods and services) is formed in the field of superior technologies with a lot of added value, especially in the production of related software (Gorji and Barati, 2019). In this type of organization, knowledge both within projects and between projects Therefore, it is necessary to solve two basic problems: first, how to share the knowledge accumulated in one project with subsequent projects, because projects are temporary and there is a high probability that a significant part of the knowledge will disappear after the end of the period. Secondly, how to improve the communication of team members who work in different projects. are acquired, imposes enormous costs on the organization (Daders and Habshizadeh, 1401). The implementation of knowledge management in these organizations helps them to process knowledge to support decision-making and become smarter. (Heidet, 2022). In fact, it seems that in today's competitive age, knowledge management and intellectual property management is the best solution to achieve a competitive advantage (Sohrabi, Asghari Sarem, and Ezzati Arasteh, 2019). Knowledge management is a process that helps organizations find, select, organize and disseminate important and useful information (Rahimzadeh, Khalilzadeh, and Soltani, 2017). Considering that maintaining and improving the organization's knowledge capital is undoubtedly the most important component in the effective role of organizations in today's turbulent environment, and the implementation of knowledge management can become a powerful and decisive tactic at the international level. Today, more than ever, there is a need for scholarly attention to the process of production, organization, transfer, transformation, application, maintenance of knowledge and its evaluation. Knowledge management is the intelligent design of processes, tools, structures, etc., with the intention of increasing, renewing, sharing, or improving the use of knowledge, which appears in each of the three elements of intellectual capital, i.e., structural, human, and social. Therefore, in relation to the necessity and importance of research, it can be stated that, since knowledge-based project-oriented organizations have a very high knowledge capacity due to carrying out projects, the need to adopt strategic, forward-looking approaches and focus on all knowledge-based organizational processes in such an organization is felt. will be Project knowledge management is very important for knowledge-based project-oriented organizations, especially companies that manage multiple projects at the same time. Also, Frey et al. (2009) believe that knowledge management is one of the success factors for improving project management performance (Qazizadeh, Khosravi, and Looney, 2019). Numerous researches inside and outside of Iran on the necessity of applying knowledge management in the success of projects confirm its importance and special status. For example, Ahmed et al. (2002) in their research list the benefits of project knowledge management implementation including the following:

• Improving innovation that leads to increased efficiency and effectiveness of project products and services;

• Improvement in decision-making;

• Improving customer service and increasing customer satisfaction;

• maintaining competitive advantage in the organization;

• Reducing costs related to research and development of the organization; (Quoted in Manafi Sharafabad, 2017)

Considering the importance of knowledge and knowledge management in organizations, especially project-based organizations, its implementation in these types of organizations in the country seems essential in order to gain benefits and value and to improve project performance. It is necessary to have a comprehensive research model for knowledge management in these organizations. The current research includes the following goals:

A: Identifying the elements and components of knowledge management in knowledge-based project-oriented organizations;

B: Determining the agreement of experts regarding the obtained elements and components;

Method: The approach of the present research is qualitative, and the seven-step metacombination method of Sandelowski and Barroso was used. The research community includes all sources related to the identification of elements and components of knowledge management including 163 articles, books and theses from reliable domestic and foreign sources published from the scientific database in the period of 1397-1402 and 2018-2023. Then, taking into consideration the degree of connection with the research topic, primary sources were screened and 63 sources were selected and coding was done on the concepts extracted from them.

Results: In total, based on the meta-combination method with the Delphi approach, the number of 6 main dimensions (process, technology, human resources, organizational structure, strategy and goals, and leadership), 25 components and 76 indicators for the 25 components were extracted as elements and components. Knowledge management were identified. The results of reliability measurement using Kendall's coefficient method above 0.5 probability value, less than 0.05 indicate appropriate agreement between experts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge management
  • elements and components of knowledge management
  • knowledge-based project-oriented organizations
  • Project management
  • project-oriented companies
  • knowledge-based companies
CAPTCHA Image