جستاری بر دو دهه مطالعات جامعه علمی کتابخانه‏ های دیجیتالی در ایران: پدیده جهان کوچک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه علامه طباطبائی؛ عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، آذربایجان غربی، ایران

2 گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف: این مقاله به شناسایی پژوهشگران پرکار و بانفوذ و همچنین تعیین حدود و ثغور همکاری‏ های پژوهشی جامعه علمی حیطه کتابخانه های دیجیتالی ایران پرداخته است.
روش ‏شناسی: مطالعه حاضر از نوع پژوهش‏ های کاربردی علم‏ سنجی می‏ باشد که با روش تحلیل شبکه‏ های اجتماعی به انجام رسیده است. جامعه آماری این پژوهش، شامل تمامی پژوهشگران وابسته به نهادهای ایرانی می‏‏ باشد که دست‏ کم یک مقاله فارسی یا انگلیسی تا انتهای سال‏ های 1395 یا 2016 در حوزه کتابخانه دیجیتالی تألیف کرده‏ اند. داده های گردآوری شده با نرم افزارهای اکسل، راورماتریس و یوسی‏ آی‏ نت تحلیل شدند. همچنین، به‏ منظور ترسیم نقشه‏ های هم‏ تألیفی از نرم‏ افزارهای نودایکس‌ال و وی‏ اُ‏ اِس ‏ویوور کمک گرفته شد.
یافته‏ ها: بهره‏ وری پژوهشگران با قانون لوتکا موافق نیست؛ علاوه‏ بر این، یافته‏ ها از پایین بودن سطح همکاری‌های بین‌المللی حکایت داشت و الگوی نویسندگی غالب مقالات دو‏نویسنده‏ ای بود. به‏ طور کلی و با احتساب میانگین امتیاز تمامی شاخص های تولید و مرکزیت شبکه های اجتماعی، به ترتیب مهدی علیپور حافظی، یعقوب نوروزی، سعید رضایی شریف‏ آبادی بازیگران کلیدی در مرجعیت علمی حوزه کتابخانه های دیجیتالی ایران هستند.
نتیجه‏ گیری: شبکه هم تألیفی حوزه کتابخانه های دیجیتالی، نوعی شبکه آزاد مقیاس بوده و چگالی خیلی پایین شبکه نیز دال بر عدم بلوغ کافی ساختار اجتماعی پژوهشگران می‏ باشد؛ با این وجود، هنوز نظریه شش درجه جدایی میلگرام درباره این جامعه مورد تصدیق قرار می‏ گیرد و به کارگیری اصطلاح «شبکه جهان کوچک» در مورد آن جایز است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Inquiry on two decade studies in the scientific community of digital libraries in Iran: small-world phenomenon

نویسندگان [English]

  • hadi ramezani 1
  • Mehdi Alipour-Hafezi 2
  • Esmat Momeni 2
1 MA in Knowledge and Information Science, Allameh Tabataba'i University; Member of young researchers and elite club of khoy branch, Islamic Azad University, West azerbaijan, Iran
2 Department of Knowledge and Information Science; Faculty of Psychology and Education Science; Allameh Tabataba’i University (ATU); Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose: Purpose of the present paper was to identify prolific and influential researchers in digital library domain in Iran. It tries to determine the extent of research collaborations of the scientific community of Iranian digital libraries (DLs) domain in scientific conferences and journals.
Methodology: This is a scientometrics applied study. In this regard, Social Network Analysis (SNA) methods were used to analyze and visualize the co-authorship structure. The statistical population of this research includes all researchers affiliated with Iranian institutions which wrote at least one Persian or English languages paper up to 2016 in the DLs domain. Microsoft Excel, RavarMatrix and UCINet softwares has been utilized to analyze the collected data. Also, NodeXL and VOSviewer softwares were applied in order to mapping the co-authorship networks.
Findings: Researchers productivity is not in agreement with Lotka's Law; In addition, the findings showed international collaboration that the low level and dominant authorship pattern in DLs domain papers is a two-author model. Overall and by taking into account the average rating of all scientific production and SNA indicators, respectively Mehdi Alipour-hafezi, Yaghoub Norouzi, Saeed Rezaei Sharifabadi are Iranian key actors in the DLs domain.
Conclusion: Co-authorship network of DLs domain in Iran, seems to exhibit “scale-free” network properties and the very low density of the network also indicates the inadequate maturity of the researchers' social structure; However, still the Milgram's six degrees of separation theory is verificatied about this community and the utilization of the term “small world network” it's permissible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientific productions
  • Digital library
  • Social network analysis
  • Co-authorship networks
  • Small world network

مراجع

آقاملایی، ف؛ نورمحمدی، ح ‏ع؛ کرامت‏فر، ع ص؛ اسدی، س؛ اسپرایین، ف (1394). بررسی نظریه جهان کوچک در شبکه همکاری علمی حوزه پزشکی ایران 2013-2009. مجله علم‏سنجی کاسپین، 2(1)، 57-64.
بصیریان جهرمی، ر؛ گرایی، الف (1393). علم‌سنجی اطلاع‌سنجی: مطالعه یک دهه پژوهش‌های سنجش کمی در ایران (1381-1391). مجله علم‌سنجی کاسپین، 1(1)، 13-21.
پرهام‏نیا، ف؛ نوشین‏فرد، ف؛ حریری، ن؛ محمداسماعیل، ص (1396). تأثیر عوامل ساختاری بر ارتباطات علمی و تولیدات علمی دانشگاه‏های ایران. پژوهش‏های نظری و کاربردی در علم اطلاعات و دانش‏شناسی، 7(1)، 48-72.
دیده‏گاه، ف؛ بینش، س م (1389). پیشگامان علمی جهان اسلام در حوزه علوم و فناوری. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 26(2)، 393-409.
ربانی خوراسگانی، ع؛ قاسمی، و؛ ربانی، ر؛ ادیبی سده، م؛ افقی، ن (1390). تحلیل جامعه‏شناختی شیوه‏های تولید علم؛ تأملی در رویکردهای نوین. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 4(4)، 117-158.
رمضانی، ه؛ علیپور حافظی، م (1392). ترسیم نقشه علمی حوزه کتابخانه‌های دیجیتالی بر اساس مقالات منتشر شده در نشریات علمی- پژوهشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی بین سال‌های 1382-1391. در مهدی علیپور حافظی و میترا آذرمیدختیان (ویراستاران)، مجموعه‏مقالات نخستین کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتالی: یک دهه کتابخانه‌های دیجیتالی در ایران با نگاهی به آینده. تهران، 9 بهمن (صص. 36-56). تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران. بازیابی 25 فروردین، 1393، از  http://irandoc.ac.ir/files/Incdl-Final.pdf
ستوده، ه؛ مروتی، م (1391). وضعیت تولید علم در حوزه‌ حقوق بیماران، در پایگاه‏های استنادی Thomson reuters: با نگاهی به سهم ایران در تحقیقات بین‌المللی. فصلنامه مدیریت اطلاعات سلامت، 9(6)، 833-847.
سهیلی، ف؛ عصاره، ف. (1392). بررسی تراکم و اندازه شبکه اجتماعی موجود در شبکه هم‌نویسندگی مجلات علم اطلاعات. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 29(2)، 351-372.
شاهرخی، پ (1393). تحلیل شبکه استنادی مطالعات کتابخانه دیجیتالی منتشره در ایران تا سال 1392. پایان‏نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‏شناسی، دانشگاه قم، قم.
شیخ­شعاعی، ف؛ جدیدی، ز؛ رحیمی، ن؛ مسعودی، ف (1392). بررسی روند پژوهش در حوزه کتابخانه دیجیتال در مجلات ایرانی. در مهدی علیپور حافظی و میترا آذرمیدختیان (ویراستاران)، مجموعه‏مقالات نخستین کنفرانس ملی کتابخانه دیجیتالی: یک دهه کتابخانه‌های دیجیتالی در ایران با نگاهی به آینده. تهران، 9 بهمن (صص. 57-66). تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران. بازیابی 25 فروردین 1393، از  http://irandoc.ac.ir/files/Incdl-Final.pdf
صدیق سروستانی، ر (1380). هم‏پژوهی و هم‏نویسی در ایران. نامه علوم اجتماعی، 18(18)، 89-132.
عربی، س (1394). ترسیم نقشه دانش مطالعات کتابخانه دیجیتالی براساس کنفرانس‏های بین‏المللی (2000-2013). پایان‏نامه کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‏شناسی، دانشگاه قم، قم.
عرفان­منش، م ا؛ ارشدی، ه (1394). شبکه هم­نویسندگی مؤسسات در مقاله­های علم اطلاعات و دانش­شناسی ایران. تحقیقات کتابداری و اطلاع­رسانی دانشگاهی، 49(1)، 79-99.
علیپور حافظی، م (1390). کتابخانه‌های دیجیتال: مبادله اطلاعات. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
علیپور حافظی، م؛ رمضانی، ه؛ مؤمنی، ع (1396). ترسیم نقشه دانش حوزه کتابخانه‏های دیجیتالی در ایران: تحلیل هم‏رخدادی واژگان. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 33(2)، 453-488.
غفاری، س؛ غلامحسینی، م؛ جعفری‏فر، ن (زودآیند). بررسی تحلیلی برونداد علمی جهان در حوزه کتابخانه دیجیتالی در پایگاه‏ اطلاعاتی Web of Science طی سال‏های 1992-2015. پژوهشنامه علم‏سنجی.
کی‏نژاد، م ع؛ بصیرنیا، غ ر (1389). تولید علم و فناوری در کشور (جریان‏شناسی، توانمندی‏ها و آسیب‏شناسی). تهران: راه‏دان، انتشارات دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
محمودزاده، م؛ البرزی، م؛ خلیلی شورینی، س (1393). تحلیل ساختار شبکه نوآوری نانو ایران در حوزه سلامت. فصلنامه سیاست علم و فناوری، 6(3)، 29-38.
نوروزی چاکلی، ع ر (1390). آشنایی با علم‌سنجی (مبانی، مفاهیم، روابط و ریشه‌ها). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی؛ دانشگاه شاهد، مرکز چاپ و انتشارات.
نوروزی، ی؛ خدادادشهری، ن (1395، 4 اسفند). تحلیل استنادی و محتوایی بروندادهای حوزه کتابخانه‏ دیجیتال در ایران (با تأملی بر مباحث مالکیت فکری). مقاله ارائه شده در دومین کنفرانس ملی کتابخانه‏ دیجیتالی: مالکیت فکری، تهران، دانشگاه علامه طباطبائی.
Abbasi, A., Altmann, J., & Hossain, L. (2011). Identifying the effects of co-authorship networks on the performance of scholars: A correlation and regression analysis of performance measures and social network analysis measures. Journal of Informetrics, 5(4), 594–607.
Abbasi, A., Hossain, L., & Leydesdorff, L. (2012). Betweenness centrality as a driver of preferential attachment in the evolution of research collaboration networks. Journal of Informetrics, 6(3), 403-412.
Cabrera Fagundo, A. M. (2015). Bibliotecas digitales: un breve estudio bibliométrico. Revista Cubana de Información en Ciencias de la Salud, 26(4), 362-380.
Chen, H., & Zhou, Y. (2005). Survey and history of digital library development in the Asia Pacific. In Y. Theng and S. Foo (Eds.), Design and usability of digital libraries: case studies in the Asia pacific. London: Information Science Publishing.
Chung, E. K. (2011). Interdisciplinary collaborations in the domain of digital libraries. Journal of the Korean Society for information Management, 28(2), 37-51.
Ebadi, A., & Schiffauerova, A. (2015). On the relation between the small world structure and scientific activities. PloS one, 10(3), e0121129.
Farajpahlou, A. H. (2006, May 10-12). Survey of Collaboration for Digital Libraries among Scientists: a bibliometric approach. In International Workshop on Webometrics, Informetrics and Scientometrics & Seventh COLLNET Meeting, France, Nancy.
Hansen, D. L., Shneiderman, B., & Smith, M. A. (2010). Analyzing social media networks with NodeXL: Insights from a connected world. Burlington: Morgan Kaufmann.
Hung, S. W., & Wang, A. P. (2010). Examining the small world phenomenon in the patent citation network: a case study of the radio frequency identification (RFID) network. Scientometrics, 82(1), 121-134.
Katz, J. S., & Martin, B. R. (1997). What is research collaboration?. Research Policy, 26(1), 1-18.
Li Liew, C. (2009). Digital library research 1997-2007: Organisational and people issues. Journal of Documentation, 65(2), 245-266.
Liu, X., Bollen, J., Nelson, M. L., & Van de Sompel, H. (2005). Co-authorship networks in the digital library research community. Information Processing & Management, 41(6), 1462-1480.
Newman, M. E. J. (2001). The structure of scientific collaboration networks. Proceedings of the National Academy of Sciences, 98(2), 404-409.
Newman, M. E. J. (2010). Networks: An introduction. New York: Oxford University Press.
Papachristopoulos, L., Mitrelis, A., Tsakonas, G. & Papatheodorou, C. (2014, June 16–20). Where and how knowledge on digital library evaluation spreads: a case study on conference literature. In Proceedings of Libraries in the Digital Age, Zadar, Croatia.
Papachristopoulos, L., Tsakonas, G., Boudourides, M., Sfakakis, M., Kleidis, N., Lenis, S., & Papatheodorou, C. (2017). Discovering the structure and impact of the digital library evaluation domain. International Journal on Digital Libraries, 1-17. https://doi.org/10.1007/s00799-017-0222-x
Parish, A. J., Boyack, K. W., & Ioannidis, J. P. (2018). Dynamics of co-authorship and productivity across different fields of scientific research. PloS one, 13(1), e0189742.‏
Park, T. K. (2010). D-Lib Magazine: its first 13 years. D-Lib magazine, 16(1/2). Retrieved March 8, 2015, from http://www.dlib.org/dlib/january10/park/01park.html.
Schubert, A., & Braun, T. (1992). Three scientometric etudes on developing countries as a tribute to Michael Moravcsik. Scientometrics, 23(1), 3-19.
Sharma, M., & Urs, S. R. (2007). Small world phenomenon and author collaboration: how small and connected is the digital library world?. In D. H. L. Goh et al. (Eds.), Looking Back 10 Years and Forging New Frontiers. Proceedings of the 10th International Conference on Asian Digital Libraries, Hanoi, Vietnam, Dec 10-13, 2007 (pp. 510-511). Springer Berlin Heidelberg.
Sharma, M., & Urs, S. R. (2008). Network of Scholarship: Uncovering the Structure of Digital Library Author Community. In G. Buchanan, M. Masoodian, S.J. Cunningham (Eds.), Digital Libraries: Universal and Ubiquitous Access to Information. Proceedings of the 11th International Conference on Asian Digital Libraries, ICADL 2008, Bali, Indonesia, December 2-5, 2008 (pp. 363-366). Springer Berlin Heidelberg.
Singh, G., Mittal, R., & Ahmad, M. (2007). A bibliometric study of literature on digital libraries. The Electronic Library, 25(3), 342-348.
Tang, M. C., Cheng, Y. J., & Chen, K. H. (2017). A longitudinal study of intellectual cohesion in digital humanities using bibliometric analyses. Scientometrics, 113(2), 985-1008.‏
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار