بررسی میزان همخوانی ساختار و ویژگی های اصطلاحنامه‌‌‌های علوم اسلامی با اصطلاحنامه بازیابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم، ایران.

2 کارشناس ارشد، گروه کتابداری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

3 دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌‌‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

هدف: تعیین و تبیین میزان همخوانی ساختار و ویژگی‌های اصطلاحنامه‌های علوم اسلامی با اصطلاحنامه‌های بازیابی بر اساس استاندارد ایزو 25964.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و روش پژوهش پیمایشی-تحلیلی است. ابزار گردآوری داده‌‌‌ها سیاهه وارسی پژوهشگر‌‌‌ساخته است. جامعه پژوهش شامل توصیفگرهای اصطلاحنامه‌های علوم‌ اسلامی است. ‌‌برای تجزیه و تحلیل داده‌‌‌ها از شاخص‌های آمار توصیفی نظیر میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی نیز از آزمون t تک‌‌‌نمونه‌ای، فریدمن و آزمون کولموکروف-اسمیرنوف با کمک نرم‌‌‌افزار ‌اس.پی.اس.اس استفاده شده است.
یافته‌‌‌ها: براساس داده‌‌‌ها بیشترین میزان همخوانی با استاندارد به شیوه نمایش با‌ میانگین 87/80% و بعد از آن به ترتیب عمق روابط معنایی با میانگین کل 00/70% میزان نزدیکی اصطلاحات به زبان طبیعی با میانگین12/24% و بخش میزان همخوانی اصطلاحات نامرجح مربوط به هر اصطلاح مرجح و میانگین 25/22% بخش میزان کمی و محتوایی‌ یادداشت دامنه با میانگین 87/19% و کمترین میزان همخوانی به بخش گویایی نشانه‌های بیانگر روابط با میانگین 37/19% مربوط می‌‌‌شد.
نتیجه‌‌‌گیری: نتایج پژوهش نشان داد اصطلاحنامه‌‌‌های علوم اسلامی از نظر میزان مطابقت با استاندارد اصطلاحنامه‌‌‌های بازیابی در سطح بالایی از همخوانی است. بر اساس یافته‌‌‌ها بین ساختار و ویژگیهای اصطلاحنامه‌های علوم اسلامی با اصطلاحنامه‌های بازیابی تفاوت معنا‌‌‌داری وجود دارد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the degree of compatibility of the Structure and Features of the Islamic Sciences Thesauri with the Retrieval Thesauri

نویسندگان [English]

  • Muhammad Hadi Yaghoub Nezhad 1
  • Leila Ajerloo 2
  • Seyyed Mehdi Taheri 3
1 Assistant Professor, Islamic Sciences and Culture Academy- Islamic Information and Documentation Center, Qom, Iran.
2 M.A. of Knowledge and Information Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Hamadan, Iran.
3 Assosiate Professor, Knowledge and Information Science, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Purpose: To determine and explain the degree of compatibility of the structure and characteristics of Islamic sciences thesauri with the retrieval thesauri based on standard ISO 25964.
Methodology: The present study is applied in terms of purpose and survey-analytical research method. The data collection tool is a researcher-made checklist. The research population includes descriptors of Islamic science thesauri. To analyze the data, descriptive statistics such as mean and standard deviation and in inferential statistics section, one-sample t-test, Friedman test and Kolmokrov-Smirnov test with the help of SPSS software were used.
Findings: Based on the data, the highest rate of conformity with the standard was seen in the display manner with an average of 80.87%, followed by the depth of semantic relations with a total average of 70.00%, Proximity of terms in natural language with an average of 24.12%, the degree of concordance of non-preferred terms related to each preferred term (22.25%), Quantity and content of domain notes (19.87%), and The lowest level of conformity to the expressive part of the signs indicating relationships (19.37%).
Conclusion: The results showed that the Islamic Sciences thesauri were in high level of compliance with the standard of Retrieval thesauri. Based on the findings, there is a significant difference between the structure and characteristics of Islamic thesauri and retrieval thesauri.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic sciences thesaurus
  • Thesaurus
  • ISO 25964
  • Display manner
  • Depth of semantic relations
  • Natural language
  • Scope of notes
  • non-preferred terms for each preferred term

مراجع

  1. استانداردهای بین‌‌‌المللی: ISO25964-1 اطلاعات و مستند‌‌‌سازی- اصطلاح‌‌‌نامه‌‌‌ها و تعامل‌‌‌پذیری آنها با واژگان دیگر. تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، انتشارات چاپار، 1391.
  2. امیرحسینی، م. (1386). ارزیابی کمّی نسبت تعادل در اصطلاحنامه علوم اسلامی. کتاب ماه کلیات، 118: 16-29.
  3. امیرحسینی، م. (1386الف). ارزیابی عوامل کمّی و کیفی موثر در نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات در اصطلاحنامه‌‌‌های فارسی. رساله دکتری. گروه کتابداری و اطلاع‌‌‌رسانی. شیراز: دانشگاه شیراز.
  4. امیرحسینی، م.؛ محبی، ر. (1388). ارزیابی نسبت عامل‌‌‌بندی در توصیفگرهای اصطلاحنامه‌‌‌های اصفا و علوم اسلامی. فصلنامه کتاب، 79: 75-98.
  5. بهمن‌‌‌آبادی، ع. (1380). کاربرد اصطلاحنامه در بازیابی اطلاعات. فصلنامه کتاب، 46: 80-103.
  6. حریری، م.؛ هراتی‌‌‌زاده، س. (1394). سنجش رضایتمندی کاربران از اصطلاحنامه علوم اسلامی به عنوان ابزار بازیابی اطلاعات. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 26(‌‌‌102): 142-160.
  7. شادپوری، د. (1392). بررسی کاربردپذیری پایگاه‌های اطلاعاتی ناپیوسته اسلامی مبتنی بر اصطلاحنامه براساس استانداردهای ایزو 9241، و ایزو 16982. پایان‌‌‌نامه کارشناسی ارشد. قم: واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی.
  8. عرب‌شیبانی، ز. (1394). ارزیابی رعایت معیارهای کنترل واژگان در اصطلاحنامه‌‌‌های علوم اسلامی براساس استاندارد ایزو 25964. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. قم: دانشگاه قم.
  9. کازرانی، م. (1378). ارزیابی اصطلاحنامه‌‌‌های فارسی براساس استاندارد ایزو 2788. پایان‌‌‌نامه کارشناسی ارشد. گروه کتابداری و اطلاع‌‌‌رسانی پزشکی.تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.

10. کازرانی، م. (1390). ارزیابی اصطلاحنامه‌‌‌های فارسی براساس استانداردAnsi/niso z 39.19 2005. رساله دکتری. گروه علم اطلاعات و دانش‌‌‌شناسی. تهران: واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی.

11. کازرانی، م. ؛ حریری، ن. (1392). ارزیابی اصطلاحنامه‌های علوم اسلامی براساس استاندارد Ansi/niso z39.19 2005. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 16(2): 77-102.

12. محمداسماعیل، ص. ؛ صمدی، ل. (1385). فرااصطلاحنامه‌‌‌ها (متاتزاروس‌ها): معرفی، ضرورت و فلسفه وجودی. کتاب ماه کلیات، 1(111): 31-42.

13. محمدی، ف.؛ علیدوستی، س. (1393). فرآیند تدوین اصطلاحنامه‌‌‌. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی.

14. نوروز‌‌‌ی‌‌‌چاکلی، ع. (1383). تأثیر کاربرد اصطلاحنامه بر افزایش ربط در نظام‏های اطلاعاتی. اطلاع‌‌‌شناسی، 2(1): 129-130.

15. Crouch, C.J. (1990). An Approach to the Automatic construction of global Thesauri. Information Processing and Management, 26(5): 629-640.

16. Crouch, C.J. (1990). An Approach to the Automatic Construction of Global Thesauri. Information Processing and Management, 26(5): 629-640

17. Greenberg, J. (1998). An Examination of the impact of lexical-semantic relationships of retrieval effectiveness during the query expansion process. Ph.D Thesis. University of Pittsburgh, Department of library and information sciences, school of information Sciences.

18. Harrison, L.D. (1998). The Impact of Thesauri on Information Retrieval. Doctoral dissertation. The State University of New Jersey. Communication Information and Library Studies.

19. Kristensen, J. (1993). Expanding End-Users Query Statements for Free Text Searching with a Search-aid Thesaurus. Information Processing and Management, 29(6): 733-744.

20. Lu, Z.; Kim, W. & Wilbur, W.J. (2009). Evaluation of query expansion using MeSH in PubMed. Information retrieval, 12(1): 69-80.

21. Milstead, J.L. (1995). Invisible Thesauri: The year2000. Online and CD-Rom Review, 19(2): 93-94.

22. Rada, R. & Bicknell, E. (1989). Ranking Dovuments with a thesaurus. Journal of American Society for information science, 40(5): 304-310.

23.Shiri, A. & Revie, C. (2000). Thesauri on the Web: Current Developments and Trends. Online Information Review, 24(4): 273-279.

24. Soerge, D. (2004). Thesauri and ontologies in digital libraries. Joint Conference on Digital Libraries, Arizona, JCDL: 28-36

25. Wang, Y. & Vanderdorpe, J. (1985). Relational Thesauri in Information Retrieval. Journal of American Society for Information Science, 36(1): 15-27.

 

ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image
علوم و فنون مدیریت اطلاعات
دوره 6، شماره 3
آبان 1399
صفحه 131-157

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار