ارائه و ارزیابی الگوی مدیریت دانش در واحدهای علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، دانشگاه علوم پزشکی سمنان، سمنان، ایران

2 دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 استادیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر ارائه و اعتبارسنجی الگوی پیشنهادی مدیریت دانش و همچنین بررسی وضعیت مدیریت دانش در واحدهای علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور است. آگاهی از اینکه دانش چگونه خلق و اداره می‌شود، مؤلفه‌های مدیریت دانش در این واحدها کدام است، چه الگوی مدیریت دانشی برای واحدهای علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی مناسب است، آیا الگوی پیشنهادی از اعتبار لازم برخوردار است؟ و اینکه وضعیت واحدهای علم‌سنجی در مدیریت دانش و مولفه‌های آن چگونه است، ضروری به نظر می‌رسد.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است و با روش توصیفی پیمایشی انجام شد. ابزار گردآوری داده‌‌ها پرسشنامۀ محقق‌ساخته بود که براساس الگوی پیشنهادی در سوال اول پژوهش، 5 مولفه مدیریت دانش شامل مؤلفه‌های شناسایی (18 گویه)، کسب (11 گویه)، کاربرد (9 گویه)، ثبت (6 گویه) و ارائه (8 گویه) در طیف لیکرت تنظیم شد. جامعه مورد مطالعه، کلیه مدیران و کارکنان مرتبط با واحد علم‌سنجی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور بود. با بررسی وب‌سایت واحدهای فعال علمسنجی در دانشگاههای علوم پزشکی کشور، تعداد 164 نفر مشغول به کار شناسایی شدند. براساس جدول مورگان، تعداد نمونه مورد نیاز 115 نفر تعیین شد، که به‌صورت تصادفی طبقه‌‌ای انتخاب شدند. تعداد 84 پرسشنامه‌‌ تکمیل شده، دریافت گردید. نظر به اینکه نرخ بازگشت پرسشنامه‌ها بالای 70 درصد بود، تحلیل داده‌ها بر روی 84 پرسشنامه انجام شد. به منظور سنجش اعتبار پرسشنامه، از روش اعتبار محتوا استفاده شده است. در پژوهش حاضر پس از تدوین پرسشنامه، به منظور اعتباریابی آن از نظرات هفت نفر از متخصصان شامل: چهار عضو هیأت علمی و سه نفر متخصصان و نویسندگان مقالات در این حوزه، استفاده شد. در بخش اعتباریابی نیز روایی از طریق تحلیل عاملی تأییدی بررسی گردید. همچنین پایایی این پژوهش از روش محاسبه همبستگی درونی‌‌ (آلفای کرونباخ) با کمک نرم‌‌افزار اس.‌پی.‌اس.‌‌اس. محاسبه شد و مقدار آن برای کل پرسشنامه 949/0 به‌دست آمد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از مدل‌سازی معادلات ساختاری و نرم‌افزار پی.‌ال.‌اس. برای اعتباریابی مدل و نیز از آزمون‌های تی‌تک نمونه‌ای و دوجمله‌ای برای بررسی وضعیت مؤلفه‌های مدیریت دانش استفاده شد.
یافته‌ها: الگوی پیشنهادی مدیریت دانش در واحدهای علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی شامل پنج مؤلفه شناسایی (12 گویه)، کسب (10 گویه)، کاربرد (هشت گویه)، ثبت (پنج گویه) و ارائه (هفت گویه) تدوین شد. آزمون مدل اندازه‌‌گیری شامل آزمون پایایی (پایایی متغیرهای مشاهده‌‌پذیر، پایایی مرکب، و آلفای کرونباخ)؛ آزمون روایی (شامل روایی همگرا، و روایی واگرا)؛ و آزمون کیفیت مدل اندازه‌‌گیری دارای اعتبار بود و تأیید شد. برای متغیر مدیریت دانش و دو مؤلفه شناسایی و کسب دانش، سطح معناداری آزمون کولموگروف اسمیرنوف بزرگ‌تر از 05/0 بود، بنابراین، کجی داده‌ها معنادار نبوده و داده‌ها نرمال بودند؛ لذا، از آزمون تی ‌تک متغیره برای بررسی وضعیت آنها استفاده شد. برای مؤلفه‌های کاربرد، ثبت و ارائۀ دانش، داده‌ها نرمال نبوده و از آزمون دو جمله‌ای استفاده گردید. نتایج آزمون تی تک متغیره و آزمون دو جمله‌ای نشان داد که از نظر آماری وضعیت متغیر مدیریت دانش و مؤلفه‌های شناسایی دانش، کسب دانش و کاربرد دانش بیشتر از حد متوسط (عدد 3) است و برای دو مؤلفۀ ثبت و ارائۀ دانش، آزمون معنادار نیست و در حد متوسط (عدد 3) است. با توجه به اینکه مدیریت دانش در سازمان‌های ایرانی سابقه چندانی ندارد، اکثر پژوهش‌ها وضعیت مدیریت دانش و مؤلفه‌های آن در سازمان‌های ایرانی را در وضعیت متوسط و نامناسب گزارش کرده‌اند. با این حال، نتیجه‌ای که در این پژوهش به دست آمد نشان داد که وضعیت مؤلفه‌های مدیریت دانش شامل شناسایی دانش، کسب دانش و کاربرد دانش در حوزه علم‌سنجی، متوسط به بالا است، اما در مؤلفه ثبت و ارائه دانش میزان آنها کمتر بوده است.
نتیجه‌گیری: مدل پیشنهادی مدیریت دانش در واحدهای علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور شامل 5 مولفه شناسایی، کسب، ثبت، کاربرد و ارائه دانش است که به عنوان مرجع و الگویی می‌تواند در سایر دانشگاه‌ها نیز پیاده‌سازی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Status of knowledge management in scientometrics units of medical universities in Iran

نویسندگان [English]

  • Mahboobeh Khorasani 1
  • Maryam Salami 2
  • Faramarz Soheili 2
  • Faeze Delghandi 3
1 Ph.D., Semnan University of Medical Sciences, Semnan, Iran
2 Associate Professor, Department of Knowledge and Information Science, Payam Noor University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Department of Knowledge and Information Science, Payam Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Purpose: The aim of this study is to validate the proposed model of knowledge management and investigate the status of knowledge management in scientometrics units of medical universities in Iran. Understanding how knowledge is created and managed, identifying the components of knowledge management within these units, determining a suitable knowledge management model for medical universities, and assessing the role of scientometrics units in knowledge management are essential.
Method: The present study is practical in terms of purpose and was conducted using a descriptive survey. The data gathering tool was a researcher-made questionnaire based on the proposed model in the study. It included 5 knowledge management components: identification components (18 items), acquisition (11 items), application (9 items), registration (6 items), and presentation (8 items), set up in the Likert spectrum. The study community consisted of all managers and staff affiliated with the University of Medical Sciences in Iran. 164 people were identified by reviewing the websites of active scientometrics units at the medical universities in Iran. According to Morgan's table, the number of samples required was determined to be 115 by a random selection process. 84 completed questionnaires were received. Data from 84 questionnaires were analyzed, as the return rate exceeded 70%. The content validity method has been utilized to assess the validity of the questionnaire. In the present study, the questionnaire was formulated and validated based on the input of seven experts, including four faculty members and three specialists who are also authors of relevant articles. The validity of the study was also examined through confirmatory factor analysis. The reliability of this study was assessed using the internal consistency (Cronbach's alpha) method with the assistance of SPS software. The obtained reliability coefficient for the entire questionnaire was 0.949. Information analysis was conducted using structural equations and PLS software to assess model validity. Additionally, sample and bipolarized TT exams were employed to investigate the status of knowledge management components.
Findings: The proposed model of knowledge management was formulated in medical universities, encompassing five components: identification (12 items), acquisition (10 items), application (eight items), registration (five items), and presentation (seven items). The measurement model test includes a reliability test (observable variables, composite reliability, and Cronbach's alpha), a narrative test (involving convergence validity and divergent validity), and a validity test for quality, which was approved. For the knowledge management variable and the two components of identifying and acquiring knowledge, the significance level of the Kolmogorov-Smirnov test was greater than 0.5. Therefore, data skewness is not significant, and the data is considered to be normally distributed. Therefore, the T-test is used to examine their status. The data is not normal for the components of application, registration, and presentation of knowledge, and a two-sample test is used. The results of the single-variable t-test and the two-sample t-test showed that the knowledge management variable and the components of knowledge identification, knowledge acquisition, and knowledge application are statistically above average (score of 3). However, for the two components of registering and presenting knowledge, the results were not statistically significant and were average (score of 3). Given that knowledge management in Iranian organizations is not very well-established, most research has reported that the status of knowledge management and its components in Iranian organizations is at a moderate and inadequate level. However, the conclusion of this study indicates that the status of knowledge management components, including identifying knowledge, acquiring knowledge, and applying knowledge in the field of scientometrics, is moderately high. However, in the components of registration and presentation, the status was lower.
Conclusion: The proposed model of knowledge management in medical universities comprises five components: identification, acquisition, registration, application, and dissemination of knowledge. This model can serve as a reference and framework for implementation in other universities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Knowledge Management Model
  • Scientometrics Office
  • Universities of Medical Sciences
  • Ministry of Health
  • Treatment and Medical Education
آدینه‌قهرمانی، ع.، هاشم‌‌پور، ل.، عطاپور، ه. (1390). مطالعه وضعیت زیرساخت‌‌های مدیریت دانش در دانشگاه تبریز از دیدگاه اعضای هیئت علمی. تحقیقات کتابداری و اطلاع‌‌رسانی دانشگاهی، 45(3): 83-63.
امیرخانی، ا.، حاجی‌‌زاده صفار، م. (1395). بررسی تاثیر زیرساخت‌های مدیریت دانش بر عملکرد سازمانی در کارکنان معاونت آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد. افق توسعه آموزش علوم پزشکی، 7(1): 22-15.
ایرانبان، ج. (1396). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر استقرار مدیریت دانش و رابطه آن با مزیت رقابتی و عملکرد سازمانی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 8(2): 127-141.
جهانبانی، ع.، داوودی، م.، لطفی‌زاده، ز.، عرب‌زوزنی، م. (1397). وضعیت مدیریت دانش و عوامل مؤثر بر آن در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز. توسعۀ آموزش جندی شاپور، 9(2): 120-128.
حجازی، ا.، نظرپوری، ا. (1397). واکاوی موانع کاربست موفق مدیریت‌‌ دانش در دانشگاه‌‌ها (مورد مطالعه؛ دانشگاه فرهنگیان). مدیریت بر آموزش سازما‌ن‌ها، ۷(۱): ۱۶۹-۲۰۴.
خداداد حسینی، س.، لاجوردی، م. (1398). بررسی تأثیر فناوری اطلاعات، مدیریت دانش و یادگیری سازمانی بر عملکرد سازمانی. مدیریت منابع در نیروی انتظامی، 25: 135-160.
خراسانی، م. (1400). شناسایی مؤلفه‌های مدیریت دانش در واحدهای علم‌سنجی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و ارائۀ الگوی پیشنهادی. رساله دکتری. استاد راهنما: مریم سلامی و فرامرز سهیلی، استاد مشاور: فائزه دلقندی. دانشگاه پیام نور مرکز مشهد.
داوری، ع.، رضازاده، آ. (1392). مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار Smart-PLS. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
رفوآ، ش.، ریاحی‌نیا، ن.، فرج‌پهلو، ع.، محمودی توپکانلو، ح.، آخشیک، س. (1400). ارائه و ارزیابی مدل پیاده‌سازی مدیریت دانش برای شرکت بیمه دانا. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 98.
https://doi.org/10.30481/lis.2021.271264.1801
رمضانی، ا.، مدهوشی، م.، فلاح لاجیمی، ح.، رازقی،‌ ن. (1398). ارائۀ الگوی استقرار مدیریت دانش در دانشگاه مازندران. مدیریت بهره‌وری (فراسوی مدیریت)، 50: 89-117.
صدیقی، م.، طاهری لاری، م.، چرابین، م.، نودهی، ح.، صدیقی، ه. (1396). کاربرد مدل شرون لاوسون جهت ارزیابی وضعیت مدیریت دانش در دانشکده علوم پزشکی نیشابور. پژوهش‌های کتابخانه‌های دیجیتالی و هوشمند، 4(4):
11-18.
فراهانی، ح. (1388). مدیریت دانش و کارکردهای آن در سازمان‏ها. معرفت، شماره 137.
محسنین، ش.، اسفیدانی، م. (1393). معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزئی به کمک نرم‌افزار
Smart-PLS. تهران: کتاب مهربان.
مهرآرا، ا.، موسوی، ج.، رزاقی، م. (1390). نقش مدیریت دانش در اثربخشی عملکرد سازمان‌های ورزشی. کاوشنامه سماء، 1(3): 51-61.
CAPTCHA Image