تحلیلی بر ارتباط برخی نظریه های علوم اجتماعی و انسانی با رفتار اطلاعاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

2 کتابدار مؤسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی خوزستان

3 کتابدار دانشگاه صنعتی خاتم الانبیاء بهبهان

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر تحلیل رابطۀ برخی نظریه‌های علوم اجتماعی و انسانی با رفتار اطلاعاتی است.
روش: این پژوهش توصیفی و از نوع مروری ـ تحلیلی است. در این تحقیق، مقاله‌ها و کتاب‌های مرتبط با موضوع مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفتند.
یافته‌ها: نظریه‌های اصلی مرتبط با حوزه رفتار اطلاعاتی بیشتر از دو حوزۀ علوم اجتماعی جامعه‌شناسی و ارتباطات گروهی و حوزۀ روانشناسی سرچشمه می‌گیرند و انجام تحقیقات اصیل در حوزه رفتار اطلاعاتی، مستلزم استفاده از نظریه‌های موجود در این حوزه‌هاست.
نتیجه‌گیری: به لحاظ اجتماعی بودن انسان و به لحاظ ماهیت رفتار انسان، مطالعات حوزه رفتار اطلاعاتی شامل نیاز اطلاعاتی، جستجوی اطلاعات، اطلاع‌یابی، و استفاده از اطلاعات، به ناچار باید از نظریه‌های اصلی مرتبط با حوزه رفتار اطلاعاتی بهره بگیرند، یعنی آنچه بیشتر ناشی از دو حوزۀ علوم اجتماعی شامل جامعه‌شناسی و ارتباطات گروهی و حوزۀ روانشناسی است، البته همراه با استفاده از سایر نظریه‌های سودمند و مرتبط علوم اجتماعی. بدین سان ضمن غنا بخشیدن به این مطالعات، پژوهشگران امکان تبیین و تفسیر و تحلیل بهتر رفتار اطلاعاتی کاربران را می‌یابند؛ که در نهایت منجر به اصلاح نظام‌های اطلاعاتی و هم چنین اصلاح و بهبود رفتار اطلاعاتی کاربران می‎شود.



 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the relationship of certain social science and humanities theories with information behavior

نویسندگان [English]

  • Zahed Bigdeli 1
  • Shabnam Shahiny 2
  • Seyyedeh Sedigheh Taherzadeh Mousavian 3
چکیده [English]

Purpose: The purpose of this study was to investigate and analyze the relationship between some social science and humanities theories and information behavior.
Method: This study is of an analytical review and descriptive type. In this research, articles and books related to the topics under investigation have been reviewed and analyzed.
Findings: Major theories related with and used in information behavior studies are mainly originated from social science and humanities areas, namely Sociology, Mass Communication, and Psychology. It is essential to use these theories to conduct original research in the field of information behavior.
Results: Due to the fact that human being is a socialized creature and because of the nature of behavior, the studies in the field of information behavior including information needs, information searching, information seeking, and information use, have to use major theories related to information behavior. These theories are originated from humanities and social sciences; the most common of them from sociology, psychology, and mass communication. Using these theories enriches the studies of information behavior as well as enables the researchers to better analyze users’ information behavior. It also paves the path to improve information systems.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • information behavior
  • information-seeking
  • social science and humanities theories
کیس، د(2007). جست­وجوی اطلاعات: بررسی تحقیقات درباره­ی اطلاع­یابی، نیازهای اطلاعاتی، و رفتار اطلاعاتی. ویرایش دوم. ترجمه زاهد بیگدلی، شبنم شاهینی، روح اله خادمی، و سیده صدیقه طاهرزاده موسویان. اهواز: دانشگاه شهید چمران، 1393.
نظریه­های رفتار اطلاعاتی (1387). ترجمه فیروزه زارع فراشبندی، محسن حاجی زین العابدینی، غلام حیدری،   و لیلا مکتبی فرد. ویراسته زاهد بیگدلی. تهران: نشر کتابدار.
نوکاریزی، م، و داورپناه، م(1385). تحلیل الگوهای رفتار اطلاع­یابی. فصلنامه کتابداری و اطلاع­رسانی. 9(2)، 119-152.
یمین فیروز، م، نوشین فرد، ف، و صیامیان، ح (1391). مفاهیم و ویژگی های الگوی اطلاع­یابی ویلسون: مروری بر متون. دوماهنامه مدیریت اطلاعات سلامت.9 (4)، 567-579.
یمین فیروز، م، و داورپناه، م(1384). نیاز اطلاعاتی، رفتار و الگوی اطلاع یابی. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات. 16 ( 3)، 123-132.
یمین فیروز، م، و داورپناه، م(1383). بررسی رفتار اطلاع­یابی اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد از اینترنت. فصلنامه کتابداری و اطلاع­رسانی. 7(2)، 45- 64 .
Allen,  T. (1977). Managing the flow of information. Cambridge, M.A.: MIT Press.
Chatman, E.A. (1991). Life in a small world: applicability of gratification theory to information-seeking behavior. Journal of the American Society for Information Science. 42, 438-449.
Chatman, E.A. (1996). The impoverished life-world of outsiders. Journal of the American Society for Information Science, 47, 193-206.
Cutler, N.E., & Danowski, J.A. (1980). Process gratification in aging cohorts. Journalism
Quarterly, 57, 269-276.
Davis, M. (1986). That’s classic! The phenomenology and rhetoric of successful social theories. Philosphy of social Sciences, 16, 285-301.
Dewey, J. (1960)
Dervin, B. (1983b). Information as a user construct: the relevance of perceived information needs to synthesis and interpretation. In S.A. Ward & L.J. Reed (eds), Knowledge structure and use: implications for synthesis and interpretation (pp.c 153-184). Philadelphia: temple university Press.
Dervin, B. (1992).  From the mind’s eye of the user: The sense-making qualitative-quantitative methodology. In J. Glazier & r. Powell (eds), Qualitative research in information management (pp. 61-84). Englewood, Co: Libraries Unlimited.
Donohew, L., Nair, M., & Finn, S. (1984). Automaticity, arousa, and information exposure. In R. Bostrom & B. Westley (eds). Communication Yearbook (vol. 8, pp. 267-284).
Dorsch, J.L., & Pifalo, V. (1997). Information needs of rural health professionals: A retrospective study. Bulletin of the Medical Library Association, 85, 341-347.
Glaser, B., & Strauss, A. (1967). The discovery of grounded theory: strategies for qualitative research. Chicago: Aldine Publishing.
Given, L. (2002). The academic and the everyday: Investigating the overlap in mature undergradates’ information-seeking behaviors. Library & Information Science Research, 24, 17-29.
Hardy, A. (1982). The selection of channels when seeking information: cost/benefit vs least effort. Information Processing & management, 18, 289-293.
Hartel, J.  (2005). Serious leisure. In K.E. Fisher, S. Erdelez & E.F.McKechnie (eds). Theories of information behavior (pp.313-317). Medford, NJ, Information Today, Inc.
Johnson, M. (1987). The body in the mind: the bodily basis of meaning, imagination, and reason. Chicago: University of Chicago Press.
Julien, H. &   Given, L.M. (2003). Faculty-librarian relationship in the information literacy context: A content analysis of librarians’ expressed attitudes and experiences. Canadian Journal of Information and Library Science, 27, 65-87.
Katz, E., Blumler, J., & Gurevitch, M. (1974). Utilization of mass communication by the individual. In J.Blumler & E. Katz (eds). The uses of mass communication: current perspectives on uses and gratifications research. Beverly Hills, CA: Sage Publications.
Kelly, G. (1963). A theory of personality: the psychology of personal constructs. New York: Norton.
Kenner, H. (1986). Neatness doesn’t count after all. Discover, 7(4), 86-93.
Kerlinger, F. (1973). Foundations of behavioral research. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Krikelas, J. (1983). Information-seeking behavior: patterns and concepts. Drexel Library Quarterly, 19, 5-20.
Kuhlthau, C.C. (1988 a). Developing a model of the library search process: cognitive and affective aspects. Reference Quartely, 28, 232-242.
Mendelsohn,   H. (1966). Mass  entertainment. New Haven, CT: College and University Press.
Merton, R.K. (1973). The sociology of science: theoretical and empirical investigations. Chicago: University of Chicago Press.
Mullins, N.C.  & Mullins, C.J. (1973).theories and theory groups in contemporary American sociology. New York, Harper & Row.
Poole, H. (1985). Theories of the middle range. Norwood, NJ: Ablex.
Potts, R., & Sanchez, D. (1994). Television viewing and depression: No news is good news. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 38, 79-90.
Reynolds, P.D. (1971).  A primer in theory construction. New York: Bobbs-Merrill.
Savolainen, R. (2005). Everyday life information seeking. In K.E.Fisher, S.erdelez & E.F. McKechnie (eds), Theories of information behavior (pp.143-148). Medford, NJ, information Today, Inc.
Shepherd, M.,  Duffy, J.,  Waters, C. &  Gugle, N. (2001). The role of user profiles for news filtering. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 52, 149-160.
Simon, J., and Burstein, P. (1985). Basic research methods in social science. 3rd ed. New York: Random House.
Skinner, Q. (ed) (1985). The return of grand theory in the human sciences. Cambridge University Press..
Tuominen, K. and   Savolainen, R. (1997). A social constructionist approach to the study of information use as discursive action. In P. vakkari, R. Savolainen, & B. Dervin (eds), information seeking in context: Proceedings of a meeting in Finland. 14-16 August 1996 (pp. 81-96). London.
Williams, F. (ed). (1987). Technology and communication behavior. Belmont, CA: Wadswrth  Publishing Company.
Zipf, G. (1949). Human behavior and the principle of least effort: A introduction to human ecology. New York: Addison-Wesley
Zweizig, D. (1977). Measuring library use. Drexel Library Quarterly, 13, 2-15.
 
CAPTCHA Image