تعیین میزان تطابق قابلیت‏ های سامانه مدیریت کتابخانه‏ های عمومی کشور (سامان) با مدل ذهنی کتابداران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)

چکیده

هدف: هدف از پژوهش حاضر تعیین میزان تطابق قابلیت‌های نرم‏افزار کتابخانه‏ای سامان (سامانه سامان) با مدل ذهنی کتابداران کتابخانه‌های عمومی است.
روش: این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش اجرا به صورت پیمایشی با رویکرد توصیفی - تحلیلی صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش 220 کتابدار شاغل در نهاد کتابخانه‌های عمومی استان خراسان رضوی هستند که از سامانه سامان استفاده می‌کنند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه‏گیری تصادفی ساده، 141 نفر برآورد شد که 130 نفر به پرسشنامه پاسخ دادند. ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش، پرسشنامه‌ای محقق ساخته است. سنجش میزان پایایی ابزار گردآوری داده‌ها، با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (827/0) مورد تأیید قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‏های پژوهش نشان داد که میزان تطابق قابلیت‌های سامانه سامان با مدل ذهنی کتابداران (سطح انتظار) 934/3 است. در این بخش کمترین میانگین مربوط به قابلیت‏های صفحه نمایش اطلاعات با میانگین 8/3 است. همچنین بیشترین میانگین مربوط به قابلیت‏های بخش امانت است که میانگین 423/4 را کسب کرده است.
نتیجه‌گیری: نتایج آزمون فرضیه‏ها نشان داد بین میزان تطابق قابلیت‌های سامانه سامان با مدل ذهنی کتابداران برحسب هیچ کدام از چهار ویژگی جنسیت، میزان تحصیلات، رشته تحصیلی و سابقه کار تفاوت معنی‌داری وجود ندارد. در نهایت مشخص شد که قابلیت‏های سامانه سامان تا حد زیادی مطابق با مدل ذهنی کتابداران طراحی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on the Accordance of the Iranian Public Library Management System (SAMAN) Capabilities with the Librarian's Mental Model

نویسندگان [English]

  • Marzieh Golabian Moghadam
  • Hassan Behzadi
  • Iraj Rdad
Imam Reza International University
چکیده [English]

Purpose: The main purpose of this research is a survey on the accordance of the Iranian public library management system (SAMAN) capabilities with the librarians’ mental model.
Method: This research is functional and the method of the survey is descriptive-analytical approach. Statistical study of this research is All 220 librarians working in public libraries in the province of Khorasan Razavi that use Saman software. Cochran formula was used to determine the sample size and finally 141 was determined as sample and finally 132 questionnaire were gathered. The data collection tool is questionnaire. In order to access the reliability of the data collection tool, Cronbach's alpha coefficient was used and reliability was confirmed.
Findings: The findings showed that the accordance of Saman software capabilities with the librarian's mental model is 3/934. In this part, the lowest average (3/8) is related to display capabilities of information. The highest average (4.423) is related to circulation.
Results: Results indicated that Saman software capabilities doesn’t have any significant difference with librarians’ mental model according to any of these four characteristics: sex, level of education, field of study, and work experience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • mental model
  • Librarian
  • Saman software
  • public libraries
  • Library system
- حریری، ن. و فیروزی، ص. (1390). سنجش رضایت کاربران نرم‌افزار کتابخانه دیجیتال پیام در کتابخانه‌های استفاده‌کننده از آن. فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، 22 (4)، 85-102.
- رجبعلی بگلو، ر. (1394). واکاوی نقشه شناختی و ارزش آفرینی مشترک میان کاربران، کتابداران و طراحانِ نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتال در ایران بر پایه نظریه وسیله-هدف. پایان‌نامه دکتری. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، مشهد.
- رجبعلى بگلو، ر.؛ فتاحى، ر.؛ و پریرخ، م. (1395). تأثیر نظام‌هاى اطلاعاتى بر شکل‌گیرى مدل‌هاى ذهنى کاربران کتابخانه‌هاى دیجیتالى. مطالعات ملى کتابدارى سازماندهى اطلاعات. 27 (2)، 21-39.
- رهروانی، س.؛ میرزابیگی، م. و عباس‌پور، ج. (زودآیند). مطالعه عوامل تأثیرگذار بر مدل ذهنی کاربران از آیکونهای نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتال. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات. دسترسی در:
 http://Jipm.irandoc.ac.ir
- زره‌ساز، م. (1385). بررسی و تحلیل عناصر و ویژگی‌های مطرح در رابط کاربر نرم‌افزار سیمرغ و تعیین میزان رضایت دانشجویان دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی از تعامل با آن. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، مشهد.
- زوارقی، ر. (1384). ارائه الگویی برای ویژگی‌های نمایشی و رابط کاربری در اپک‌های وب‌بنیاد کتابخانه‌ای بر اساس ملاک‌های موجود جهانی و نظرات صاحب‌نظران به منظور بررسی تطبیقی اپک‌های وب‌بنیاد موجود در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی ایران. (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید چمران، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
- شاپوری، س. (1379). بررسی مشکلات جستجوی موضوعی استفاده‌کنندگان در فهرست رایانه‌ای کتابخانه مرکزی. (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد). دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.
- صفری، ا. (1395). بررسی سطح کمال مدل‌ ذهنی دانشجویان از موتور کاوش گوگل و رابطه آن با سبک‌شناختی، سبک یادگیری، سواد اطلاعاتی، حوزه تحصیلی و جنسیت.(پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد). دانشگاه بین‌المللی امام رضا (ع)، گروه علم اطلاعات و دانش‌‌شناسی.
- صفری، ا.؛ بهزادی، ح.؛ رداد، ا. (زودآیند). بررسی مدل‌های ذهنی دانشجویان از موتور کاوش گوگل. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات.
- طبرسا، ف. و نوکاریزی، م. (1388). میزان و عوامل مؤثر بر فهم کتابداران از واژگان محیط رابط در نرم‌افزار کتابخانه‌ای سیمرغ. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشگاه علم و فناوری اطلاعات ایران، 2 (25)، 227 – 246.
- عصاری شهری، ر.(1386). بررسی میزان رضایت دانشجویان دانشگاه شیراز از محیط رابط نرم‌افزار پارس آذرخش (افق) و تحلیل برخی عناصر مطرح در آن. (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد). دانشگاه شیراز، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی.
- غائبی، ا. (1372). سنجش و ارزیابی نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای با تأکید بر نرم‌افزارهای موجود در ایران. (پایان‌نامه منتشرنشده کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران.
- فتاحی، ر. و پریرخ، م. (1379). بررسی و ارزیابی کیفیت نمایش اطلاعات در فهرست‌های رایانه‌ای. ارائه‌شده در مجموعه مقالات همایش فهرست‌های رایانه‌ای؛ کاربرد و توسعه. مشهد: دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، آبان 1387. ص.340-327.
- فتاحی، ر. و پریرخ، م. (1384). نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای. در دائره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی. بازیابی شده از
 http://portal.nlai.ir/daka/نرم‏افزارهای کتابخانه‏ای.aspx
- گزنی، ع. (1379). طراحی سیستم‌های بازیابی اطلاعات بهینه در نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای و اطلاع‌رسانی. فصلنامه اطلاع‌رسانی، 16 (1 و 2).
- موسوی چلک، ا. (1379). بررسی تطبیقی کارایی نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای از دیدگاه فهرست‌نویسی. ارائه شده در مجموعه مقالات همایش فهرست‌های رایانه‌ای؛ کاربرد و توسعه. مشهد: دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، مشهد 28-27 آبان 1387. ص. 267-246.
- میرزابیگی، م. (1392). مدل ذهنی در پژوهش‌های رفتار اطلاع جویی پژوهشی در متون. تحقیقاتکتابداریواطلاع‌رسانیدانشگاهی، 47 (3)، 303-323.
- نوروزی، ی. و نعمتی، س. (1389). ارزیابی نرم‌افزارهای جامع کتابداری تحت وب پارس آذرخش، نوسا و نمایه در بازیابی اطلاعات. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی. 16(1)، 23-43.
- نوشین‏فرد، ف. و احمدی، ا. (1391). بررسی و ارزیابی رسا، نرم‌افزار جامع کتابخانه، مرکز اسناد و آرشیو در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه کاربران. فصلنامه نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، 1 (5)، 12 – 26.
- نوکاریزی، م. (1385). تحلیل واژگان محیط رابط در نرم‌افزارهای جامع کتابخانه‌ای فارسی و قابلیت فهم کاربران از آن‌ها به منظور ارائه یک الگوی مفهومی مناسب. (پایان‌نامه منتشرنشده دکتری). دانشگاه فردوسی مشهد.
- هاشم‏زاده، م. و یگانه‏فرد، م. (1389). تحلیل میزان درک کاربران از نمادهای تصویری محیط رابط گرافیکی نرم‌افزار سیمرغ. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، 3 (16)، 124- 144.
- Ahmed, S. Z. McKnight, C. & Oppenheim, C. (2006). A user-centred design and evaluation of IR interfaces. Journal of Librarianship and Information Science, 38(3), 157-172. Retrived 2015, Sep. 28, from http://lis.sagepub.com/content/38/3/157.full.pdf+html
- Applegate, R. (1995). User satisfaction with information services: a test of the disconfirmation-satisfaction model with a library OPAC. (Unpublished doctoral dissertation). University of Wisconsin-Madison.
- Balijepally, V. Nerur, S. & Mahapatra, R. (2015). Task Mental Model and Software developers’ Performance: An Experimental Investigation. Communications of the Association for Information Systems, 36(1), 4.
- Blandford, A. Makri, S. Buchanan, G. Rimmer, J. & Warwick, C. (2007). A library or just another information resource? A case study of users' mental models of traditional and digital libraries. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 58(3), 433-445.
- Borgman, C. L. (1986). The user's mental model of an information retrieval system: an experiment on a prototype online catalog. International Journal of man-machine studies, 24(1), 47-64.
- Crudge, S. & Jonson, F. C. (2007). Using the repertory grid and laddering technique to determine the user’s evaluative model of search engines. Journal of Documentation, 63 (2), 259 – 280.
- Dimitroff, A. (1992). Mental models theory and search outcome in a bibliographic retrieval system. Library and Information Science Research, 14(2), 141-156.
- Doyle, J. K. & Ford, D. N. (1998). Mental models concepts for system dynamics research. System dynamics review, 14(1), 3-29.
- Frias-Martinez, E. & Chen, S. Y. (2005, August). Evaluation of user satisfaction with digital library interfaces. In Proceedings of the 5th WSEAS international conference on Simulation, modelling and optimization (pp. 178-183).World Scientific and Engineering Academy and Society (WSEAS).
- Johnson-Laird, PN (2005). The history of mental models. Retrieved march4,2015,From: www.mentalmodels.princeton.edu/papers/2005HistoryMentalModels.pdf
- Juárez, R. & González, V. M. (2013, October). Mental models, performance and usability of a complex interactive system: The case of Twitter. In Computer Science (ENC), Mexican International Conference on (pp. 7-12). IEEE.
- Khoo, M., & Hall, C. (2012, September). What would ‘google’do? users’ mental models of a digital library search engine. In International Conference on Theory and Practice of Digital Libraries (pp. 1-12).
- Madhusudhan, M. & Aggarwal, S. (2014). Online Public access Catalogues of Selected University libraries in delhi: an evaluative Study. World Digital Libraries-An International Journal, 7(1), 15-42.
- Nash, K. (2012). Mental schema accuracy: Investigating the impact of schemas on human performance and technology usability (Unpublished doctoral dissertation). Mississippi State University.
- Norman, D. A. (1983). Some observations on mental models. In D. Gentner & A. L. Stevens (Eds.), Mental Models (pp. 7-14). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
- Preater, A. (2010). Mental models and user experience of a next-generation library catalogue (Unpublished doctoral dissertation). Northumbria University, School of Computing, Engineering and Information Sciences.
- Slone, D. J. (2002). The influence of mental models and goals on search patterns during Web interaction. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 53(13), 1152-1169.
- Westbrook, L. (2006). Mental models: a theoretical overview and preliminary study. Journal of Information Science, 32 (2), 563-579.
- Wilkinson, E. H. (2009). Usability and mental models of Google and PRIMO in the context of an academic tertiary library.
- Young, I. (2008). Mental models: a ligning design strategy with human behavior. [e-book]. Retrieved from http://books.google.co.nz.
- Zhang, J. (2008). Visualization for information retrieval. New York: Springer.
- Zhang, Y. (2009). Dimensions and elements of people's mental models of an informationrich Web space. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 61(11), 2206-2218.
 
CAPTCHA Image